Φωτογραφία: © Αριστέα Χαριτάτου

Ζωή μέχρι χθες

Το Γιάννη Ξανθούλη τον ξέρουμε όλοι. Η επιλογή του βιβλίου του Ζωή μέχρι χθες, που κυκλοφόρησε το 2020 από τις εκδόσεις Διόπτρα γίνεται για πολλούς λόγους… Γιατί είναι τόσο καλός συγγραφέας, τόσο πρωτότυπος στις ιστορίες του, τόσο γλαφυρός στο λόγο του, με  χιούμορ που σπάει κόκκαλα, τόσο επίκαιρος και διαχρονικός ταυτόχρονα! Και φυσικά τελευταίο και κυριότερο…  εμένα μου αρέσει τόσο πολύ, που θέλω να σας παρακινήσω να διαβάσετε το βιβλίο που έγραψε το 2020 γιατί είναι στολίδι της λογοτεχνίας μας.

Πρόκειται για την ιστορία της ζωής μιας γυναίκας, της Ρίτας που επιστρέφει στην Αθήνα, μετά από απουσία πολλών χρόνων. Μέσα από τις μνήμες της που ζωντανεύουν ανατριχιαστικά, καθώς επισκέπτεται το ετοιμόρροπο πατρικό της σπίτι στην οδό Αχαρνών, προσπαθεί να λύσει ένα γρίφο που αφορά την ίδια και επηρέασε την πορείαπου ακολούθησε στη ζωή της . Έχει ένα μεγάλο κενό μνήμης, και αναπάντητα ερωτηματικά για το τι συνέβη από τα 18 μέχρι τα 26 της χρόνια, καθώς ένα συνταρακτικό γεγονός της στέρησε τον έλεγχο της  ζωής της. 

Από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα, ο αναγνώστης ταξιδεύει στο σήμερα και το χθες της Αμφιτρίτης – Ρίτας Βράνη παρακολουθώντας  τη λύση του μυστηρίου της ζωής της μέσα από  μια αλληλουχία συμπτώσεων. Και ο Ξανθούλης μας παρουσιάζει ζωντανά τη ζωή μιας αστικής οικογένειας στη δεκαετία του 60,με όλο τον κόσμο που την περιβάλλει. Με αναφορές στην πολιτική κατάσταση, την καλλιτεχνική ζωή- στο θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική σκηνή- αλλά και τον τρόπο διασκέδασης της αστικής τάξης της Αθήνας εντός και εκτός του διώροφου νεοκλασικού της.

Και μέσα σ αυτό το κλίμα, παρουσιάζονται με δύναμη και παρατήρηση ψυχαναλυτή τα πρόσωπα του έργου. Τα μέλη της οικογένειας Βράνη, η Συριανή υπηρέτρια, ο μυστηριώδης οικογενειακός φίλος, οι στενοί συγγενείς και άλλα φιλικά πρόσωπα.  Κάθε χαρακτήρας αναλύεται και παρουσιάζεται με θεατρικό τρόπο μπροστά μας, να κινείται στις καθημερινές του ασχολίες και να αποκαλύπτει πεποιθήσεις, όνειρα, προσδοκίες, φιλοσοφία ζωής. Και καθώς κινούμαστε- με το διάβασμα-  στον κόσμο της ελληνικής οικογένειας αποκαλύπτονται οι σχέσεις άλλοτε επιφανειακές , άλλοτε βαθύτερες, που είναι όμως πραγματικά προβληματικές. Άτομα που ζουν κάτω από την ίδια στέγη, μέσα στον ασφυκτικό κλοιό του κοινωνικού καθωσπρεπισμού, που καθορίζει τον τρόπο ανατροφής των παιδιών, τις προσδοκίες για το μέλλον και την αγωνιώδη καθημερινή έγνοια να παρουσιάζουν την εικόνα της αγίας οικογένειας. Μιας οικογένειας γεμάτη παθογένειες. Αυστηρή πατριαρχία, αποξένωση των γονιών από τις ανάγκες των παιδιών τους και προσπάθεια για τη δημιουργία μιας εικόνας στην κοινωνία. Υποκρισία στα λόγια , στις σχέσεις, και πάνω απ όλα καθωσπρεπισμός. Μέσα σ αυτή την απογύμνωση του ψεύτικου και του υποκριτικού, έχει το μερίδιό της και η Εκκλησία, μέσω του εκπροσώπου της, παπά της ενορίας. Ένα πρόσωπο, που ο συγγραφέας πλάθει με χαρακτήρα εμπαθή και συμπεριφορά εκδικητική, για όποιον τολμήσει να απομακρυνθεί από αυτό που ο εκκλησιαστικός συντηρητισμός προτάσσει ως ορθό.

 Κι όμως όλα αυτά που καταλήγουν σε μια τραγική κορύφωση, δεν πνίγουν τον αναγνώστη. Είναι η ικανότητα του Ξανθούλη να διανθίζει με μαύρο χιούμορ ακόμα και τις πιο τραγικές στιγμές.  Ενίοτε βέβαια σαρκαστικό , αλλά πάντοτε χιούμορ.

Και ο έρωτας πανταχού παρών με την καταλυτική του ύπαρξη ή με την καταθλιπτική του απουσία. Κινεί την ιστορία της Ρίτας αλλά και όλου του κόσμου της οικογένειας Βράνη. Ο έρωτας και ο θάνατος που κάποιες στιγμές γίνονται ένα ως κυριολεξία και ως μεταφορά.

Η γλώσσα καταπληκτική! Γεμάτη σχήματα λόγου που δίνουν το παράδοξο , το χιούμορ, τη σφραγίδα και τη μοναδικότητα του συγγραφέα. Με λέξεις που ταιριάζουν και αποδίδουν την κουλτούρα και την αισθητική της δεκαετίας του 60 στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, αλλά στις αναφορές του σήμερα, αποδίδουν αριστοτεχνικά την εικόνα του κέντρου της Αθήνας με την ανθρωπογεωγραφία της στο 2020.

Το βιβλίο μου αφήνει ένα μήνυμα απαισιοδοξίας για τα προαποφασισμένα στη ζωή της ηρωίδας (και κατ επέκταση στις ζωές όλων μας) αλλά και ένα μήνυμα αισιοδοξίας γιατί η ηρωίδα Ρίτα Βράνη-έστω και καθυστερημένα – θα ζήσει τη ζωή της όπως αυτή επιθυμεί. Έστω και στη δύση της ζωής της, θα έχει το δικαίωμα και την ελευθερία των προσωπικών επιλογών. Ζήτημα που αποτελεί και μεγάλο φιλοσοφικό ερώτημα για όλους μας.

Ειρήνη Τζαννάτου