Ο Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος με το πολύτιμο συγγραφικό του έργο έχει συμβάλει τα μέγιστα στην αποτύπωση όχι μόνο της πολιτικής και πολιτισμικής, αλλά και της κοινωνικής μας ιστορίας, μέσα από επίπονη και πολύχρονη έρευνα σε πρωτότυπες πηγές (αρχειακό υλικό και τύπο της εποχής).
Στο έργο του Σταθμοί στην πολιτικοκοινωνική και πολιτιστική ζωή του Αργοστολιού, αφιερώνει δύο κεφάλαια στις επιδράσεις που άσκησε στην κεφαλληνιακή κοινωνία η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και η υποδοχή των προσφύγων στο νησί.[1] Λόγω των τελευταίων εξελίξεων στην περιοχή της Μεσογείου, αυτές οι αναμνήσεις και οι στατιστικές γίνονται δυστυχώς επίκαιρες, αλλά και εργαλεία αναστοχασμού.
Στο παρόν κείμενο θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απλώς αριθμητική απεικόνιση των προσφύγων που ήρθαν στην Κεφαλονιά, όπως αυτά προκύπτουν από την Απογραφή Προσφύγων που διενεργήθηκε τον Απρίλιο 1923 σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.[2]
| ΑΡΙΘΜΟΣ | ΠΟΣΟΣΤΟ | |
| ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ | 786431 | 100% |
| ΝΟΜΟΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣ | 6971 | 0,89% του συνόλου των προσφύγων |
| ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΙΘΑΚΗ | 975 | 13,99% του συνόλου του νομού |
| ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ | 5996 | 86,01% του συνόλου του νομού |
Κατανομή προσφύγων στην Κεφαλονιά
| ΔΗΜΟΣ/ΚΟΙΝ. | ΑΝΔΡΕΣ | ΓΥΝΑΙΚΕΣ | ΣΥΝΟΛΟ | |
| ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ | 1575 | 1966 | 3541 | |
| ΒΑΛΣΑΜΑΤΩΝ | 6 | 6 | 12 | |
| ΒΛΑΧΑΤΩΝ ΕΙΚ. | 34 | 32 | 66 | |
| ΔΙΛΙΝΑΤΩΝ | 3 | 0 | 3 | |
| ΚΑΡΑΒΑΔΟΥ | 5 | 3 | 8 | |
| ΛΑΚΗΘΡΑΣ | 12 | 16 | 28 | |
| ΜΑΥΡΑΤΩΝ | 9 | 2 | 11 | |
| ΜΕΤΑΞΑΤΩΝ | 3 | 6 | 9 | |
| ΜΗΝΙΩΝ | 54 | 59 | 113 | |
| ΜΟΥΣΑΤΩΝ | 12 | 12 | 24 | |
| ΠΕΣΣΑΔΑΣ | 9 | 5 | 14 | |
| ΣΒΟΡΩΝΑΤΩΝ | 21 | 16 | 37 | |
| ΣΠΑΡΤΙΩΝ | 52 | 60 | 112 | |
| ΤΡΩΙΑΝΝΑΤΩΝ | 1 | 1 | 2 | |
| ΦΑΡΑΚΛΑΤΩΝ | 5 | 9 | 14 | |
| ΦΡΑΓΚΑΤΩΝ | 4 | 1 | 5 | |
| ΧΙΟΝΑΤΩΝ | 3 | 2 | 5 | |
| ΑΓΚΩΝΟΣ | 4 | 8 | 12 | |
| ΚΑΡΔΑΚΑΤΩΝ | 4 | 10 | 14 | |
| ΚΟΝΤΟΓΕΝΝΑΔΑΣ | 10 | 9 | 19 | |
| ΚΟΝΤΟΓΟΥΡΑΤΩΝ | 6 | 4 | 10 | |
| ΚΟΥΒΑΛΑΤΩΝ | 3 | 2 | 5 | |
| ΛΗΞΟΥΡΙΟΥ | 147 | 255 | 402 | |
| ΜΟΝΟΠΩΛΑΤΩΝ | 1 | 0 | 1 | |
| ΠΕΤΡΙΚΑΤΩΝ | 2 | 0 | 2 | |
| ΡΙΖΗΣ | 4 | 4 | 8 | |
| ΣΚΟΙΝΕΩΣ | 1 | 0 | 1 | |
| ΑΓΙΑΣ ΕΥΦΗΜΙΑΣ | 15 | 51 | 66 | 00 |
| ΑΣΣΟΥ | 83 | 56 | 139 | |
| ΒΑΣΙΛΙΚΑΔΩΝ | 19 | 29 | 48 | |
| ΒΛΑΧΑΤΩΝ ΣΑΜ. | 6 | 31 | 37 | |
| ΓΡΙΖΑΤΩΝ | 12 | 35 | 47 | |
| ΔΙΒΑΡΑΤΩΝ | 21 | 71 | 92 | |
| ΔΙΧΑΛΙΩΝ | 6 | 26 | 32 | |
| ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΑΤΩΝ | 11 | 44 | 55 | |
| ΖΕΡΒΑΤΩΝ | 1 | 8 | 9 | |
| ΚΑΡΥΑΣ | 24 | 24 | 48 | |
| ΚΟΘΡΕΑ | 6 | 54 | 60 | |
| ΚΟΜΙΤΑΤΩΝ | 8 | 32 | 40 | |
| ΜΑΚΡΥΩΤΙΚΩΝ | 29 | 67 | 96 | |
| ΜΕΣΟΒΟΥΝΙΩΝ | 12 | 67 | 79 | |
| ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ | 4 | 14 | 18 | |
| ΠΛΑΓΙΑΣ | 5 | 26 | 31 | |
| ΠΟΥΛΑΤΩΝ | 4 | 35 | 39 | |
| ΣΑΜΗΣ | 24 | 85 | 109 | |
| ΤΟΥΛΙΑΤΩΝ | 23 | 126 | 149 | |
| ΤΣΑΚΑΡΙΣΙΑΝΟΥ | 3 | 1 | 4 | |
| ΦΕΡΕΝΤΙΝΑΤΩΝ | 17 | 63 | 80 | |
| ΦΙΣΚΑΡΔΟΥ | 68 | 140 | 208 | |
| ΧΑΛΙΩΤΑΤΩΝ | 6 | 26 | 32 | 00 |
Επεξεργασία δεδομένων: Κατανομή κατά επαρχίες και φύλο
| ΚΑΤΑ ΕΠΑΡΧΙΑ | ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ | |||||
| ΕΠΑΡΧΙΑ | ΣΥΝΟΛΟ | % ΝΗΣΙΟΥ | ΑΝΔΡΕΣ | % ΣΥΝΟΛΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ | ΓΥΝΑΙΚΕΣ | %ΣΥΝΟΛΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ |
| ΚΡΑΝΑΙΑΣ | 4004 | 66,77 | 1808 | 45,15 | 2196 | 54,85 |
| ΠΑΛΗΣ | 474 | 7,91 | 182 | 38,40 | 292 | 61,60 |
| ΣΑΜΗΣ | 1518 | 25,32 | 407 | 26,81 | 1111 | 73,19 |
| ΣΥΝΟΛΟ ΝΗΣΙΟΥ | % ΣΥΝΟΛΟΥ ΝΗΣΙΟΥ | %ΣΥΝΟΛΟΥ ΝΗΣΙΟΥ | ||||
| 5996 | 100% | 2397 | 39,98 | 3599 | 60,02 |
Μερικά πρωτόλεια συμπεράσματα:
· Η Κεφαλονιά, ίσως λόγω γεωγραφικής θέσης, υποδέχθηκε μικρό αριθμό προσφύγων (λιγότερο από 1% του συνόλου της χώρας), ωστόσο κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα με κάποια από τα υπόλοιπα Ιόνια Νησιά, λαμβανομένου υπόψη του πληθυσμού τους (Η Ιθάκη 975, η Λευκάδα 5690, οι Παξοί 282, η Κέρκυρα 10.006). Ωστόσο υποδέχεται διπλάσιους πρόσφυγες από τη γειτονική της Ζάκυνθο (2506 πρόσφυγες).
· Οι γυναίκες πρόσφυγες είναι αισθητά περισσότερες από τους άνδρες (40% άνδρες, 60% γυναίκες), και μάλιστα η αναλογία τους είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο (44,6 % άνδρες, 55,4% γυναίκες). Το εθνικό ποσοστό πλησιάζει μόνο η Επαρχία Κραναίας.·
Είναι αξιοσημείωτο ότι στην Επαρχία Σάμης το ποσοστό των γυναικών εκτινάσσεται στο 73,19% επί των προσφύγων που έχουν εγκατασταθεί εκεί. Θα μπορούσε να το αποδώσει κανείς στην απασχόληση των γυναικών με την ιδιότητα των οικιακών βοηθών σε εύπορα σπίτια της περιοχής, που ακολουθούσαν αστικές συνήθειες (π.χ. Φισκάρδο, Άσσος, αρχοντικά στην περιοχή Σάμης).
· Η επαρχία Κραναίας, και ιδίως η πόλη του Αργοστολίου, σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος της προσφυγικής εγκατάστασης (Στον Δήμο Αργοστολίου είναι εγκατεστημένοι 3541 πρόσφυγες, δηλαδή το 59,05% των προσφύγων του νομού).
· Είναι επίσης αξιοσημείωτο το μικρό ποσοστό προσφύγων που συναντάται στο σύνολο της χερσονήσου της Παλικής (μόλις 7,91% του συνόλου των προσφύγων του νησιού), με την πόλη του Ληξουρίου να υποδέχεται 402 πρόσφυγες (6,7% του συνόλου).
Ηλίας Τουμασάτος
[1] Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος, Σταθμοί στην πολιτικοκοινωνική και πολιτιστική ζωή του Αργοστολιού, Αργοστόλι: ΔΕΠΑΨ Δήμου Αργοστολίου, 1994. Για το αποτύπωμα της Μικρασιατικής Καταστροφής στην Κεφαλονιά βλ.ειδικότερα τις σ. 365-373 του παραπάνω, ενώ ειδικότερα για την υποδοχή των προσφύγων βλ. τις σ. 375-390, με πλούσιες παραπομπές σε πρωτότυπο αρχειακό υλικό.
[2] Υπουργείον Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως, Τμημα Στατιστικής, Απογραφή προσφύγων ενεργηθείσα κατ’ Απρίλιον 1923, Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο, 1923, σ. 25-26.
