Αγγελική Γιαννάτου
Δρ. Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
Και αφού διαλύθηκε η Θ΄ Ιόνιος Βουλή ο τόπος των Ηνωμένων Πολιτειών των Ιονίων Νήσων καλούνταν να εκλέξει τους αντιπροσώπους του στις 2 και 3 Φεβρουαρίου 1852 για καταρτισμό της Ι΄ Ιονίου Βουλής. Η Κεφαλληνία, μετά από αδιάκοπες αυθαιρεσίες και προγραφές στους εκλογικούς καταλόγους και τις πρόσφατες αιχμαλωσίες των δημοσιογράφων ήταν σε μεγάλο αναβρασμό, «ήτο κάμινος καιομένη και υποδαυλιζομένη αφανώς υπ’αυτής της κυβερνήσεως».[1]
Το νησί της Κεφαλονιάς διαιρούνταν σε δύο πολιτικά στρατόπεδα, εκείνο της κυβέρνησης έχοντας συμμάχους τη βία, τη διαφθορά, και την αγγλική «λόγχην», έγραφε ο Η. Ζερβός Ιακωβάτος. Από την πλευρά της κυβέρνησης προτάθηκαν δέκα βουλευτές οι οποίοι ήταν: ο Δρ Κωνσταντίνος Μεταξάς Ευσταθειάδης, ο Δρ Σπυρίδων Βέγιας, ο Δρ Αναστάσιος Άννινος Καβαλιεράτος, ο Δρ Γεράσιμος Χοϊδάς, ο Δρ Νικόλαος Χωραφάς, ο Δρ Μαρίνος Δαλλαπόρτας, Δρ ο Τιμόθεος Τυπάλδος Φορέστης, ο Δρ Ιωάννης Τυπάλδος Χαριτάτος, ο Δρ Δημήτριος Ιγγλέσης και ο Δρ Νικόλαος Βαλιέρης.
Οι προτεινόμενοι αντιπρόσωποι από μέρους του λαού ήταν ο Δρ Ηλίας Ζέρβος Ιακωβάτος, ο Δρ Γεράσιμος Λιβαδάς, ο Κος Τάσης Μεταξάς Καίσαρος, ο Δρ Κωνσταντίνος Άννινος Χωραφάς, ο Δρ Θεόδωρος Καρούσος, ο Σταματέλος Πυλλαρίνος, ο Δρ Ανδρέας Κατσαΐτης, ο Δρ Κωνσταντίνος Φωκάς, ο Δρ Γεώργιος Τυπάλδος Ιακωβάτος και ο Δρ Ιωσήφ Μομφερράτος.
Κατά την ημέρα της κατάταξης των καλπών των υποψηφίων έγιναν ενστάσεις στον Έπαρχο για να τις κατατάξει ή να τις αναμείξει ή να τις βάλει αλφαβητικά ή σε σειρά κατόπιν κλήρωσης, αλλά καμία από αυτές τις ενστάσεις δεν έγινε αποδεκτή από τον Έπαρχο· φοβούνταν μήπως έτσι ματαιωθούν τα σχέδια της κυβερνήσεως και κατέταξε τις είκοσι κάλπες σε σχήμα αμβλείας γωνίας. Στην μία πλευρά ήταν οι κάλπες με τα ονόματα των «κυβερνητικών» υποψηφίων κατά την σειρά που προαναφέραμε και η άλλη πλευρά είχε εκείνα τα ονόματα των υποψήφιων του «λαού». Εισερχόμενος ο εκλογέας στην αίθουσα των ψηφοφοριών όφειλε ως δείγμα πίστης της προηγούμενης υπόσχεσής του, και προς αποφυγή της δυσμένειας και των καταδιωγμών του τότε παντοδύναμου Επάρχου, να ψηφίσει μόνο στις δέκα κάλπες των κυβερνητικών και αμέσως να στρέψει την πλάτη του προς τις άλλες δέκα κάλπες και να δείξει έτσι με την άρνηση της ψήφου, την αποστροφή και την περιφρόνηση προς τους υποψηφίους του λαού. Αυτοί ήταν οι λόγοι, οι οποίοι υπαγόρευσαν την σημειωθείσα κατάταξη.
Αν και στο 24ο άρθρο του εκλογικού νόμου αναφερόταν ρητά ότι κάθε εκλογέας όφειλε να διέρχεται όλες τις κάλπες και να ρίχνει μέσα σε όλες στην ψήφο του είτε το ΝΑΙ είτε το ΟΧΙ, σύμφωνα με την δική του βούληση· κάθε ένσταση υπέρ της εφαρμογής του νόμου απορρίφθηκε από τον Έπαρχο. Όσοι ψήφισαν τότε στις δέκα κάλπες ονομάστηκαν Δεκακαλπίται· η δε πράξη της περιφρόνησης του νόμου και την «πατρίδα εξυβρίσασα» ονομάστηκε Δεκακαλπία.
Στους Δεκακαλπίτες δεν συμπεριλαμβανόταν ο Έπαρχος του νησιού, ο Δημήτριος Καρούσος, τον οποίο ο Ηλίας Ζέρβος Ιακωβάτος θεωρεί ως τον πρωταγωνιστή της· αναφέρει δεότι «και όμως εντός του αριθμού αυτού δεν συμπεριλαμβάνετο και ο ήρως της Δεκακαλπίας Κ. Καρούσος· ούτος εψήφισε και εις τας 20 κάλπας, και διατί»;[2]Πρώτον, διότι, σύμφωνα με τον Η. Ζερβό Ιακωβάτο οι εκλογείς οφείλαν να δώσουν φανερό δείγμα της πίστης τους προς το πρόσωπό του (Επάρχου) ενώ εκείνος δεν είχε ανάγκη να δώσει τέτοιο δείγμα σε κανένα· ήταν ο μόνος ενδιαφερόμενος. Δεύτερον, διότι ως πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής είχε το δικαίωμα να ψηφίσει τελευταίος και δεν ήταν «δα τότε τόσον βλάξ να αυτοχειριασθή δωρεάν». Τρίτον, διότι αφού εξαπάτησε τους άλλους και τους έριξε στην παγίδα, εκείνος προσπάθησε να σωθεί καταφεύγοντας στη σκέπη του νόμου, τον οποίο είχε συμβουλέψει και ενθαρρύνει τους εκλογείς να καταπατήσουν χωρίς φόβο ενώπιον του. Τέταρτον, διότι ήθελε αν εν συνεχεία κατακρινόταν, να ωφεληθεί από «της τότε αγυρτίας του, υπερασπιζόμενος είτε μόνος, είτε υπό παλιμπαίδων γερόντων, είτε υπό κανενός ευτελούς οργάνου, ομοίου με τους υπομισθίους Δημοκράτας του ήρως του Σεδάν».[3]
Η Δεκακαλπία ήταν μία επιδοκιμασία και μία παράταση των υπόλοιπων βίαιων μέτρων που πριν τη διάλυση της Θ΄ της Ιονίου Βουλής, είχε ως αποτέλεσμα την εξορία πολλών ριζοσπαστών. Ήταν αφενός μια έμμεση επικύρωση της αιχμαλωσίας των ριζοσπαστών, και αφετέρου η επ’ αόριστον παράτασή της. Από τους 1332 εκλογείς από τους οποίους αποτελούνταν το εκλογικό σώμα, οι 556 που ψήφισαν στις κυβερνητικές κάλπες οι περισσότεροι ήταν επιστήμονες και εύποροι πολίτες. Όπως αναφέρει ο Η. Ζερβός Ιακωβάτος, οι επιστήμονες αυτοί και οι εύποροι Κεφαλονίτες έδιναν το παράδειγμα της καταπατήσεως των νόμων και των δικαίων, των ελευθεριών της πατρίδας. Κάποιοι εξ αυτών προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα των πράξεών τους με την εισαγωγή νέων δήθεν προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων από τον αρμοστή τις οποίες δεν μπορούσαν διαφορετικά να επιτύχουν παρά εκλέγοντας ουσιαστικά διαπαντός με κάθε μέσο τους υποψηφίους της κυβερνήσεως. Ακόμη και αν αυτές ορίζονταν ως νέες μεταρρυθμίσεις, ήταν ουσιαστικά νέα μέτρα που σκοπό να περιορίσουν τις προγενέστερες ελευθερίες. Άλλοι προσπαθούσαν να καλύψουν τις πράξεις τους δικαιολογούμενοι ότι δέχθηκαν πίεση, η οποία τους εξασκήθηκε από τον Έπαρχο ο οποίος προέδρευε των εκλογών στην εφορευτική επιτροπή και από τον τρόμο τον οποίο είχαν μπροστά στα γυμνά ξίφη που ήταν παρατεταμένα από τις στρατιωτικές λόγχες. Ωστόσο τα ανωτέρω δεν μείωναν την ευθύνη καθώς συντέλεσαν στη πραγμάτωση και διεξαγωγή των πράξης αυτής.[4]
Ωστόσο, χρειάζεται να σημειωθεί ότι ακόμα και οι πιο αμύητοι στα σχέδια του Επάρχου και της μερίδας του, επηρεάστηκαν κυρίως από τα επιθετικά και βίαια μέτρα τα οποία εφαρμόστηκαν κατά τις δύο τελευταίες μέρες πριν τις εκλογές.
Τα μέτρα τα οποία εφαρμόστηκαν κατά τις δύο ημέρες πριν τις εκλογές ήταν τα κάτωθι: προτού αρχίσει η ψηφοφορία της πρώτης ημέρας τοιχοκολλήθηκε προκήρυξη της αστυνομίας η οποία ενημέρωνε τους κατοίκους ότι απαγορεύεται η είσοδος σε όλα τα οικήματα των εκλογών όχι μόνο στο κοινό το οποίο πάντοτε ήταν δεκτό να εισέλθει στα οικήματα αυτά αλλά και στους εκλογείς αν δεν ανήκαν στο ίδιο διαμέρισμα. Εννοείται δε ότι η απαγόρευση αυτή δεν αφορούσε τα όργανα της κυβερνήσεως και δεν εκτελείτο διότι εκείνα ήταν πάντοτε δεκτά σε όλα τα διαμερίσματα αδιακρίτως. Χωροφύλακες και στρατιώτες απομάκρυναν τους ανθρώπους ώστε να μην πλησιάζουν ούτε καν έξω από τις οικίες αυτές που θα διεξήγοντο οι εκλογές με αποτέλεσμα το κοινό μπορούσε να βλέπει από μακριά αν οι εισερχόμενοι να ψηφίσουν ήταν οι εκλογείς και αν ψήφισαν και πάλι ή όχι. Αυτά όλα απόμεναν στην επιτήρηση των εμπίστων· ώστε στα διαμερίσματα τα οποία δεν υπήρχαν παρά μόνο κυβερνητική έμπιστοι ουδεμία επιτήρηση εκ μέρους του κοινού υπήρχε. Κανένας από τους εκλογείς δεν μπορούσε, ούτε στο διαμέρισμα που ανήκε, να μείνει περισσότερο της μιας ώρας το πολύ. Αν ήταν μόνος εντός της αίθουσας με τις παρατηρήσεις που έκαναν οι έμπιστοι, ότι ο νόμος δεν προσδιόριζε ώρα παρά όταν υπερβαίνουν τον αριθμό των 20 και θέλουν να εισέλθουν νέοι εκλογείς.[5]
Τη δεύτερη μέρα της ψηφοφορίας ενέπλεξε η Κυβέρνηση ακόμη και τους αξιωματικούς ξηράς και θάλασσας προκειμένου να τρομοκρατήσει τον φιλήσυχο λαό της Κεφαλληνίας προκειμένου να αποφευχθεί κάθε πιθανή αλλαγή των στόχων της. Έμεναν ακόμη 300 ψήφοι για να ολοκληρωθεί η συμμετοχή του εκλογικού σώματος κατά την δεύτερη μέρα των εκλογών. Την πρώτη μέρα είχε εξαντλήσει τις εκλογικές δυνάμεις της η Κυβέρνηση αφού είχαν ψηφίσει ακόμη και οι υπάλληλοι οι οποίοι διένεμαν τα σφαιρίδια σε όλα τα διαμερίσματα, ήτοι όλοι οι προσκείμενοι στην Κυβέρνηση. Φοβούμενοι οι οργανωτές την ενδεχόμενη αλλαγή στο αναμενόμενο αποτέλεσμα, αποφάσισαν να θέσουν σε ενέργεια τον τρόμο έτσι ώστε να εμποδίσει τους εκλογείς να πάνε να ψηφίσουν ή να τους εκφοβίσει ώστε να ψηφίσουν υπέρ της Κυβέρνησης. Σε αυτό το πνεύμα ξημέρωσε η δεύτερη μέρα και ολόκληρο το Τάγμα των στρατιωτών τέθηκε σε κίνηση· σκοποί ανά δέκα βήματα περιδιάβαιναν ολόκληρο το τμήμα της προκυμαίας, το οποίο διαχώριζε τα δύο καταστήματα της εκλογής, δηλαδή το τελωνείο και το Επαρχείο. Έξι αποσπάσματα αποτελούμενα από 20 και 30 στρατιώτες με «πλήρη» στολή και με γυμνό το ξίφος περιφέρονταν όλο το διάστημα της ημέρας σε όλη την πόλη και κυρίως στην προκυμαία. Τρεις ή τέσσερις άνθρωποι δεν μπορούσαν να σταματήσουν ούτε μία στιγμή για να συνομιλήσουν, διότι αμέσως ο χωροφύλακας ή ο ένοπλος στρατιώτης τους πλησίαζε και τους απομάκρυνε. Κανένας δεν μπορούσε να πλησιάσει τα κτίρια της εκλογής παρά μόνο για να ψηφίσει και έπειτα να φύγει γρήγορα. Η συμπεριφορά των χωροφυλάκων υπερέβαινε κάθε όριο· ο ένας φώναζε στον άλλον: «πέταξέ τον απ’ αυτού, και αν δεν ακούει πιάσε τον από το στήθος»,[6]η παραμικρή εκ μέρους παρατήρηση κάποιου οδηγούσε άμεσα στη φυλάκισή του· περίπου 50 άτομα φυλακίστηκαν κατά το διάστημα εκείνης της ημέρας. Η πόλη του Αργοστολίου και του Ληξουρίου φαινόταν περισσότερο σε κατάσταση πολιορκίας παρά ως μία μέρα γιορτής όπως όφειλε να είναι εκείνη της εκλογής των αντιπροσώπων του λαού.
Αποτέλεσμα όλων των επιθετικών αυτών μέτρων περιγραφόμενα μέσα από τις επιστολές των έμπιστων, ήταν ότι η κυβέρνηση οδηγήθηκε σε νίκη. Χαρακτηριστικά είναι το λόγια ενός κυβερνητικού «μυστικοσύμβουλου» του Έπαρχου, όπως τα μεταφέρει ο Η. Ζερβός Ιακωβάτος, ο οποίος γράφει: «ανέκραζεν εν τη μέθη του ενθουσιασμού του μετά το πέρας των εκλογών και την ανακήρυξιν των επιτυχόντων υποψηφίων της Δεκακαλπίας. ‘’Η κυβέρνησις δεν έπραξε τίποτε αφ’ όσα ηδύνατο και ώφειλε να πράξη· αν δια των μέσων τα οποία μετεχειρίσθη δεν επετύγχανε την νίκην, σε περιπτώσει αποτυχίας, ώφειλεν αυτή να διεγείρη στάσιν, όπως λάβει ούτω αφορμή να καθαρίση μερικά κεφάλια, και ούτω να τελειώση δια μιάς το πράγμα”».[7]
[1]Ζερβός Ιακωβάτος, Η., Η Δεκακαλπία και ο Ήρως αυτής. Σελίς Ιστορική της Πρώην Επτανησιακής Πολιτείας, εν Κεφαλληνία, 1872, σ. 32.
[3]Στο ίδιο, σσ. 35.
[4]Στο ίδιο, σσ. 36.
[5]Στο ίδιο, σσ. 37.
[6]Στο ίδιο, σσ. 39.
[7]Στο ίδιο, σσ. 39.
