Πριν λίγους μήνες το Παγκόσμιο Οικονομικό Forum προειδοποίησε πως τα μικροπλαστικά δεν αποτελούν πλέον απλώς ένα περιβαλλοντικό ζήτημα αλλά απειλή για τη δημόσια υγεία. Όπως επισημαίνει μάλιστα ενδέχεται να βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας νέας κρίσης δημόσιας υγείας.

Τα μικροπλαστικά, είναι μικροσκοπικά σωματίδια πλαστικού μεγέθους μικρότερου από 5 χιλιοστά κι έχουν διεισδύσει πλέον σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Από τα βάθη των ωκεανών έως τις κορυφές των Άλπεων, και όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα σε όλο το σώμα μας, παρακάμπτοντας επικίνδυνα ακόμη και τον φραγμό του εγκεφάλου μας!

Πώς επηρεάζουν την υγεία μας;

Σύμφωνα με έγκυρες μελέτες, μικροπλαστικά έχουν πλέον ανιχνευθεί σε όλο το ανθρώπινο σώμα, στο αίμα, τα πνευμόνια, το συκώτι, ακόμη και στις αρθρώσεις των κάτω άκρων. Οι επιστήμονες έχουν βρει μικροπλαστικά στον εγκέφαλό μας και δυστυχώς μελέτες έχουν αποκαλύψει πώς συσσωρεύονται και αυξάνονται ραγδαία στον εγκέφαλό μας, όπου μπορεί να μπλοκάρουν τα αιμοφόρα αγγεία και να συμβάλλουν σε εγκεφαλικά, άνοια και ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη ακόμη και σε πρόωρο θάνατο.

Δημιουργούν επίσης προβλήματα στην αναπαραγωγική υγεία καθώς υψηλότερες συγκεντρώσεις μικροπλαστικών έχουν βρεθεί σε πλακούντες μωρών από πρόωρους τοκετούς .

Επίσης βλάπτουν την μεταβολική υγεία (διαβήτης) και η παρουσία τους σε όργανα όπως το ήπαρ και οι πνεύμονες μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνια φλεγμονή.

Η κατανάλωση μικροπλαστικών αυξάνεται ραγδαία στον οργανισμό μας χωρίς να το ξέρουμε και από πηγές που δεν μπορούμε καν να διανοηθούμε. Για παράδειγμα το εμφιαλωμένο νερό περιέχει κατά μέσο όρο 94 μικροπλαστικά σωματίδια ανά λίτρο, ακόμη κι ο αέρας που εισπνέουμε περιέχει περίπου 9,8 σωματίδια ανά κυβικό μέτρο.

Σοκ προκάλεσε μια καναδική μελέτη του McGill University που έδειξε ότι όταν ένα σακουλάκι τσαγιού βυθιστεί σε νερό στους 95°C, απελευθερώνει περίπου: 11,6 δισεκατομμύρια μικροπλαστικά, 3,1 δισεκατομμύρια νανοπλαστικά δηλαδή συνολικά περίπου 16 μικρογραμμάρια πλαστικού ανά φλιτζάνι!

Σοκαριστήκατε; Ναι, κι εμείς σοκαριστήκαμε γιατί τσάι πίνουμε καθημερινά.. Και ναι εμείς νομίζαμε – ίσως ηλιθιωδώς – ότι αυτά τα σακουλάκια είναι χάρτινα αλλά δεν σκεφτήκαμε ότι τότε θα διαλύονταν στο καυτό νερό. Με έκπληξή μας διαπιστώσαμε ότι τα ψεκάζουν με πλαστική ουσία δλδ τα «πλαστικοποιούν» για να μην διαλυθούν!

Τα περισσότερα συμβατικά σακουλάκια τσαγιού περιέχουν πλαστικά πολυμερή (όπως πολυπροπυλένιο) και σφραγίζονται με θερμοκόλληση για να διατηρούν το σχήμα τους στο ζεστό νερό. Όταν εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες, αποβάλλουν τα μικροπλαστικά που καταλήγουν στο ρόφημά μας, το οποίο πίνουμε ανυποψίαστοι.

Μια πρόσφατη μελέτη στην πολιτεία του Όρεγκον των ΗΠΑ βρήκε επίσης μικροπλαστικά στο 98,9% των δειγμάτων θαλασσινών.

Για να δώσουμε μια εικόνα, εκτιμάται ότι ο μέσος άνθρωπος μπορεί να φάει, να πιει ή να αναπνεύσει μεταξύ 78.000 και 211.000 μικροπλαστικών σωματιδίων κάθε χρόνο. Η συγκεκριμένη εκτίμηση προέρχεται από τη μελέτη “Human Consumption of Microplastics” του Cox et al., που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Environmental Science & Technology. Οι ερευνητές ανέλυσαν 26 μελέτες από όλο τον κόσμο και υπολόγισαν την ποσότητα μικροπλαστικών που βρίσκονται σε κοινά προϊόντα, όπως το εμφιαλωμένο νερό, η μπύρα, ο αέρας, και τα θαλασσινά.

Για όλους αυτούς τους λόγους προχωρήσαμε σε αυτήν την έρευνα..

Δεδομένου ότι η ρύπανση κατατάσσεται στην Έκθεση Παγκόσμιων Κινδύνων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2025 ως μία από τις 10 κορυφαίες απειλές, απαιτείται επείγουσα δράση, όχι μόνο σε πολιτικό αλλά και ατομικό επίπεδο.

Τον Μάρτιο του 2022, στη Συνέλευση του ΟΗΕ για το Περιβάλλον, 175 έθνη συμφώνησαν να τερματίσουν τη ρύπανση από πλαστικά.

Η νομικά δεσμευτική συμφωνία ασχολείται, μεταξύ άλλων με τα ζητήματα των πλαστικών μιας χρήσης και την τεχνολογία ανακύκλωσης. Το 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγόρευσε την πώληση χύμα πλαστικού γκλίτερ.

Και τον Ιανουάριο του 2025, η Παγκόσμια Συνεργασία Δράσης για τα Πλαστικά του Φόρουμ ανακοίνωσε ότι επτά νέες χώρες είχαν ενταχθεί στο μεγαλύτερο πρόγραμμα στον κόσμο για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από πλαστικά.

Από που προέρχονται τα μικροπλαστικά;

Προέρχονται από δύο κύριες πηγές:

• Πρωτογενή μικροπλαστικά: Μικροσφαιρίδια σε καλλυντικά ή πλαστικά σφαιρίδια που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία.
• Δευτερογενή μικροπλαστικά : Σχηματίζονται από την αποσύνθεση μεγαλύτερων πλαστικών αντικειμένων – μπουκαλιών, σακουλών, αλιευτικών εργαλείων – μέσω της περιβαλλοντικής έκθεσης.

Είναι τόσο μικρά που παρακάμπτουν τα συστήματα φιλτραρίσματος νερού και μεταφέρονται από τον άνεμο, το νερό, ακόμη και τη βροχή. Αυτό σημαίνει ότι πλέον βρίσκονται σε: θαλασσινά, εμφιαλωμένα νερά, μπύρες, σακουλάκια τσαγιών, φρούτα, λαχανικά, μέλι, τσάι, αλάτι και ζάχαρη, στο πόσιμο νερό, ακόμη και στον αέρα που αναπνέουμε. Και σε αυτά δεν περιλαμβάνουμε τα λεγόμενα «νανοπλαστικά» που είναι ακόμη μικρότερα.

Σε τι ποσοστά όμως εμπεριέχονται τα μικροπλαστικά σε όλα αυτά; Ο παρακάτω πίνακας είναι απολύτως διαφωτιστικός.

Πώς να προστατευτείτε

Ενώ δεν μπορούμε να εξαλείψουμε τα μικροπλαστικά από τη μια μέρα στην άλλη, μπορούμε να μειώσουμε την έκθεσή μας σ΄αυτά και να συμβάλλουμε στην ευαισθητοποίηση σε αυτό το θέμα.

• Καταργήστε τα εμφιαλωμένα σε πλαστικό μπουκάλι νερά και ποτά. Προφανώς αυτό περιλαμβάνει δυστυχώς και τους χυμούς που απέξω έχουν χάρτινη συσκευασία αλλά εσωτερικά είναι πλαστικοποιημένοι. Και αυτό γιατί όπως δείχνει ο πίνακας έτσι γλιτώνουμε το 94,7% της έκθεσής μας σε μικροπλαστικά.
• Σε σχέση με τα μικροπλαστικά στα φακελάκια τσαγιού που δεν αναφέρονται στον πίνακα αλλά αποτελούν μείζον πρόβλημα σας έχουμε λύσεις: Σε αυτό το link σας προτείνουμε μια λίστα με φακελάκια τσαγιού χωρίς πλαστικό και φακελάκια τσαγιού που χρησιμοποιούν πλαστικό ανά μάρκα ώστε να τα αναγνωρίζετε.
• Μπορείτε πάντα να αγοράζετε χύμα τσάγια και βότανα στα supermarket αλλά και στην οδό Περικλέους, στο διαδίκτυο κλπ.
• Φιλτράρετε το νερό σας: Χρησιμοποιήστε φίλτρα υψηλής ποιότητας που μπορούν να παγιδεύσουν τα μικροπλαστικά.
• Μην χρησιμοποιείτε πλαστικές σακούλες αλλά τις μεγάλες δυνατές σακούλες για ψώνια που μπορείτε να έχετε στο καπό του αυτοκινήτου σας μόνιμα.
• Επιλέξτε φρέσκα τρόφιμα αντί για συσκευασμένα: Αποφύγετε τα προϊόντα που είναι τυλιγμένα ή αποθηκευμένα σε πλαστικό. Ή έστω πετάξτε τις πλαστικές συσκευασίες τους από το supermarket και διατηρήστε τα στο ψυγείο σε γυάλινα ή πορσελάνινα δοχεία.
• Όσον αφορά στα θαλασσινά: Προτιμήστε μικρά ψάρια, χαμηλά στην τροφική αλυσίδα με σύντομο κύκλο ζωής που δεν προλαβαίνουν να σωρεύσουν μεγάλες ποσότητες μικροπλαστικών και βαρέων μετάλλων. Σαρδέλα, γαύρο, μπακαλιάρο, άγριο σολωμό κλπ. Αποφύγετε τα οστρακοειδή και μετριάστε τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας.
• Περιορίστε τα συνθετικά ρούχα: Πλύνετε με φίλτρα που παγιδεύουν τις μικροΐνες.
• Αποφύγετε τα καλλυντικά με μικροσφαιρίδια: Ελέγξτε τις ετικέτες για πολυαιθυλένιο ή πολυπροπυλένιο.