Εισαγωγή και σχόλια από τον Βασίλη Παναγιωτόπουλο
Τα ακριβή στοιχεία του βιβλίου είναι: «Δύο Πρίγκιπες στην Ελληνική Επανάσταση. Επιστολές αυτόπτη μάρτυρα και ένα υπόμνημα του πρίγκιπα Γεωργίου Καντακουζηνού», μετάφραση Χρίστος Μ. Οικονόμου, εισαγωγή-σχόλια-επιμέλεια Βασίλης Παναγιωτόπουλος, κοινή έκδοση του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και των Εκδόσεων Ασίνη, Αθήνα 2015.
Το βιβλίο συγκροτείται από δυο μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει 33 ανώνυμες Επιστολές του 1821 από τη νότια Ελλάδα, όπου διαβάζουμε τα συμβάντα, στα οποία συμμετείχε ο Αλέξανδρος Καντακουζηνός, συνεργάτης του Δημητρίου Υψηλάντη, που μπορεί να είναι και ο συντάκτης των επιστολών αυτών. Ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός είχε οριστεί από το επιτελείο της Φιλικής Εταιρείας να συνοδέψει τον Δημήτριο Υψηλάντη στην Πελοπόννησο. Πράγματι, έφτασε μαζί με τον τελευταίο στην επαναστατημένη Ελλάδα τον Ιούνιο του 1823, πήρε μέρος σε διάφορες μάχες και πολιορκίες, αλλά το Σεπτέμβριο του 1821 αποχώρησε από τα πεδία των μαχών, για να εγκατασταθεί τελικά στη Δρέσδη της Σαξονίας.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιέχει το Υπόμνημα που ο Γεώργιος Καντακουζηνός, αδελφός του Αλέξανδρου Καντακουζηνού, συνταγματάρχης του ρωσικού στρατού και συνεργάτης του Αλέξανδρου Υψηλάντη, συνέταξε τον Οκτώβριο του 1821, μετά την αναχώρησή του από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, και εξιστορούσε τη δράση του σ’ εκείνα τα μέρη κατά την έναρξη της Επανάστασης. Πριν από την οριστική ήττα των εκεί επαναστατικών δυνάμεων, ο Γεώργιος Καντακουζηνός εγκατέλειψε τους συμπολεμιστές του στη φονική μάχη του Σκουλενίου και κατέφυγε στο γειτονικό ρωσικό έδαφος, για να καταλήξει, όπως και ο αδελφός του Αλέξανδρος, στη Δρέσδη της Σαξονίας.
Το 1824 κυκλοφόρησε στα γερμανικά, ανώνυμα, στη Χάλλη της Σαξονίας βιβλίο με το παραπάνω υλικό, τις Επιστολές και το Υπόμνημα, γνωστό στη βιβλιογραφία, αλλά ελάχιστα αξιοποιημένο από τους Έλληνες ερευνητές. Η παρούσα έκδοση με τη μετάφραση των Επιστολών και του Υπομνήματος από τον πολιτικό μηχανικό Χρ. Οικονόμου, καθηγητή στο Δημοκρήτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, και με την πλούσια εισαγωγή και τα κατατοπιστικά σχόλια του ιστορικού Βασίλη Παναγιωτόπουλου, ομότιμου διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, έχει λύσει προηγούμενες ασάφειες και συγχύσεις, έχει απαντήσει σε προγενέστερα ερωτήματα, έχει θέσει νέους προβληματισμούς και γενικότερα έχει εμπλουτίσει την ελληνική βιβλιογραφία για τα πρώτα βήματα της Επανάστασης του 1821. – Το βιβλίο απόκειται στο Δανειστικό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης.
Πέτρος Πετράτος
Φιλόλογος, δρ Ιστορίας
