Η κρίση δεν μας δίδαξε τίποτα… | Στοιχεία σοκ για την εκπαίδευση στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων 

•Ένα σαθρό παραγωγικό μοντέλο καταπίνει και απαξιώνει σαν μαύρη τρύπα τους απόφοιτους Τριτοβάθμιας
•Κατάρρευση του κράτους Πρόνοιας
•Ενίσχυση των κοινωνικών και εκπαιδευτικών ανισοτήτων
•Πλήρης αποσάθρωση του πρωτογενούς τομέα παραγωγής στην Ελλάδα

Στην ΠΙΝ καταγράφεται το 4ο υψηλότερο ποσοστό (39,5%) πληθυσμού ηλικίας 15-74 ετών, με μορφωτικό επίπεδο κατώτερης δευτεροβάθμιας και χαμηλότερο, μεταξύ των 13 Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια…

Επιτακτική ανάγκη δομικού μετασχηματισμού, ανασυγκρότησης και ποιοτικής αναβάθμισης του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, διαπιστώνει το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΚΑΝΕΠ) της ΓΣΕΕ, σε έκθεση που παρουσίασε χθες (24/5) στο Αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης –στο πλαίσιο ειδικής εκδήλωσης με θέμα: «Εκπαίδευση και απασχόληση: Μεγέθη, τάσεις και εξελίξεις».

Ώρα σημαντικών αποφάσεων και στρατηγικού σχεδιασμού για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων

Όπως αποκαλύπτει η έρευνα, το 2019, το 32,3% των εργαζόμενων ηλικίας από 15 έως και 34 ετών στην Ελλάδα με μορφωτικό επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απασχολούνταν σε επαγγέλματα αναντίστοιχα των πραγματικών δεξιοτήτων τους, κάτι που στον σχετικό επιστημονικό δείκτη φέρνει τη χώρα μας στην 3η υψηλότερη θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ-28.

Επίσης, την ίδια χρονιά και το 28,9% των νέων ηλικίας από 15 έως και 34 ετών με μορφωτικό επίπεδο ανώτερης δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης ή και υψηλότερο, απασχολούνταν σε δουλειές που δεν αντιστοιχούσαν στο επίπεδο των σπουδών τους, κάτι που επίσης δίνει στη χώρα μας την 10η υψηλότερη θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ-28.

Τέλος, το 2020 η τιμή του ευρωπαϊκού δείκτη δεξιοτήτων στην Ελλάδα είναι χαμηλή (29,8) δίνοντας στη χώρα μας αρνητική «πρωτιά» μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ-28.

Στην ΠΙΝ καταγράφεται το 4ο υψηλότερο ποσοστό (39,5%) πληθυσμού ηλικίας 15-74 ετών, με μορφωτικό επίπεδο κατώτερης δευτεροβάθμιας και χαμηλότερο, μεταξύ των 13 Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια…

Ο Σπύρος Ξένος αναλύει τα ευρήματα

Με ιδιαίτερη τιμή και χαρά αποδέχτηκα την πρόσκληση του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ, για τη συμμετοχή σε μια σειρά συνδιασκέψεων, με σκοπό τη συζήτηση για τα αποκαλυπτικά στοιχεία της «Ετήσιας Έκθεσης για την Εκπαίδευση 2019-2020- Μέρος Β΄:

Οι τομείς οικονομικής δραστηριότητας στην ΕΕ-28». Οι συνδιασκέψεις αυτές, οι οποίες έλαβαν χώρα κατά το χρονικό διάστημα 6-20/5/2022, επιχείρησαν να αναλύσουν και να ερμηνεύσουν τα στατιστικά μεγέθη στους βασικούς δείκτες οικονομικών δραστηριοτήτων (πλήθος επιχειρήσεων και απασχολούμενων, προστιθέμενη αξία σε συντελεστές κόστους κ.α.), πληθυσμιακούς δείκτες, μορφωτικό επίπεδο πληθυσμού, συμμετοχή στη δια βίου μάθηση, δείκτες αναντιστοιχίας δεξιοτήτων κ.α. και έτσι να συνδράμουν το έργο του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ, στην κατάρτιση του τελικού κειμένου, που μόλις χθες (24/5/2022) παρουσιάστηκε επίσημα, στο Αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης.

Σε αυτό το πλαίσιο, εκτιμώ, λοιπόν, ότι για ακόμη μια χρονιά, το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ (ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ) και ο συντονιστής του έργου και εξαίρετος φίλος Νίκος Παίζης, αξίζουν τα συγχαρητήρια όλων μας, για τη δουλειά και τα πολύτιμα στοιχεία, που προσέφεραν στην ελληνική ερευνητική κοινότητα.

Παρά ταύτα, ας μην λησμονούμε ποτέ, ότι οι στατιστικοί πίνακες και δείκτες, έστω και αν συχνά μιλούν από μόνοι τους, εντούτοις, δεν αρκούν για να εξηγήσουν πώς λειτουργεί η «μορφή ζωής» τους. Με άλλα λόγια, η «οικονομία» και «τυραννία» των αριθμών, απέναντι στους «αριθμούς της ανθρώπινης ευτυχίας».

Στις γενικές παρατηρήσεις, έτσι όπως εγώ διάβασα τα στατιστικά στοιχεία της Έκθεσης, κατά την διάρκεια των θεματικών συνδιασκέψεων, θα επέλεγα να αναφερθώ στα εξής:

–Η παραγωγική δομή της Χώρας και κατ’ επέκτασιν η δομή απασχόλησης, αδυνατεί ή εμφανίζεται απρόθυμη να απορροφήσει τους αποφοίτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Με απλά λόγια, από τα στοιχεία της έρευνας, αποδεικνύεται η περιορισμένη ζήτηση της ελληνικής αγοράς για εξειδίκευση, καινοτομία, εξωστρέφεια και πτυχία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με άμεση συνέπεια το φαινόμενο Brain- Drain («φυγή εγκεφάλων»), δηλαδή την μετανάστευση για την αναζήτηση εργασίας χιλιάδων Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό και τελικό αποτέλεσμα την αναπαραγωγή του φαύλου κύκλου ανισοτήτων, μεταξύ των Χωρών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση

–Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης, που βίωσε η Ελλάδα και οδήγησε στην κατακρήμνιση της ευτυχίας των Ελλήνων πολιτών, είναι παρούσες μέσα από την υποβάθμιση της εργατικής δύναμης, την επισφάλεια των εργασιακών θέσεων (πρεκαριάτο), την εξάπλωση της ακούσιας υπο- απασχόλησης, τα υψηλά ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας και Neets κ.α.

–Οι γεωγραφικές κοινωνικο- οικονομικές και εκπαιδευτικές ανισότητες παραμένουν ισχυρές τόσο μεταξύ των Χωρών της Ε.Ε., αλλά όσο και μεταξύ των Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια.

–Απουσία ουσιαστικής σύνδεσης της στρατηγικής ανάπτυξης των ελληνικών επιχειρήσεων με την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και δυναμικού

–Πολύ χαμηλά ποσοστά, συγκριτικά με τις υπόλοιπες Χώρες της ΕΕ-28, συνεχιζόμενης εκπαίδευσης- κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού (εργαζομένων) των μικρών και μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων

Αναζητώντας, πίσω από τους αριθμούς και τα στατιστικά στοιχεία της Έκθεσης, την ερμηνεία των φαινομένων, κατά την διάρκεια των θεματικών συνδιασκέψεων, θα επέλεγα, σχεδόν επιγραμματικά, να αναφερθώ στα εξής κρίσιμα κατά τη γνώμη μου κοινωνιολογικά ζητήματα:

–Ισχυρές κοινωνικές- οικονομικές ανισότητες εμφανίζονται στην αγορά εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδιαίτερα της Ελλάδας, με βάση το φύλο, γεγονός που μας αναγκάζει να ξαναδούμε, κυρίως στον ευρωπαϊκό Νότο, τις διαδικασίες κατασκευής του φύλου, μέσα από τους βασικούς θεσμούς της Οικογένειας, του Σχολείου κ.α., αλλά και τα ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης

–Σημαντικές επιβιώσεις και κατάλοιπα της μικρο- αστικής μυθολογίας ανέλιξης και κοινωνικής κινητικότητας, συνεχίζουν, παρά την απομυθοποίηση των χρόνων της κρίσης, να παρατηρούνται στην ελληνική εκπαιδευτική και εργασιακή πραγματικότητα, συγκρατώντας στο περιθώριο την πολιτική αδράνεια- επιλογή, για τα ζητήματα αναβάθμισης της επαγγελματικής εκπαίδευσης, αλλά και δημιουργίας τριτοβάθμιας τεχνολογικής εκπαίδευσης στην Χώρα

–Άμεσες και ορατές οι συνέπειες της συρρίκνωσης του κράτους Πρόνοιας στην Ελλάδα της κρίσης

–Ραγδαία δημογραφική γήρανση του πληθυσμού της Ελλάδας, εμφανίζοντας το 3ο υψηλότερο ποσοστό (δείκτης γήρανσης) στην Ε.Ε. των 28

–Οι σημαντικές επιπτώσεις του τουρισμού στο παραγωγικό μοντέλο και τη δομή της απασχόλησης σε συγκεκριμένες Περιφέρειες της ελληνικής επικράτειας (Νότιο Αιγαίο, Ιόνια Νησιά κ.α.)

–Σοβαρές ενδείξεις τμηματοποιημένης ενσωμάτωσης στην εγχώρια αγορά εργασίας, για τα μέλη της δεύτερης γενιάς μεταναστών

Κλείνοντας, θα ήθελα, να παρουσιάσω και μια σειρά σημαντικών αριθμών για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, οι οποίοι ομολογουμένως με εντυπωσίασαν, και οι οποίοι προφανώς θα αποτελέσουν το κατεξοχήν αντικείμενο μελέτης, κατά τη φάση κάθε μελλοντικού στρατηγικού σχεδιασμού Περιφερειακής ανάπτυξης:

–Η ΠΙΝ εμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό (74,8%) πληθυσμού ηλικίας 55 ετών και άνω που απασχολείται στην γεωργία, μεταξύ των 13 Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια (γήρανση αγροτικού πληθυσμού)

–Η ΠΙΝ εμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό (98,1%) πληθυσμού που απασχολείται στην γεωργία και δηλώνει επίπεδο κατάρτισης αποκλειστικά και μόνο πρακτικής γεωργικής εμπειρίας, μεταξύ των 13 Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια

–Παρά το γεγονός ότι το 28,1% εκ του συνόλου των 37.502 ενεργών νομικών μονάδων στην ΠΙΝ αφορά τον Πρωτογενή τομέα Παραγωγής (Γεωργία, Δασοπονία, Αλιεία), εντούτοις, μόνο ένα ποσοστό της τάξεως του 7,4% του πληθυσμού απασχολείται εκεί, παράγοντας ένα κύκλο εργασιών, που μόλις αγγίζει το 2,2% του συνολικού κύκλου εργασιών στην ΠΙΝ. Σε αντίθεση, με τους κλάδους του εμπορίου και των καταλυμάτων- εστίασης, που διατηρούν τη μερίδα του λέοντος με 46,3% και 25% αντίστοιχα (εγκατάλειψη πρωτογενούς τομέα παραγωγής)

–Στην ΠΙΝ καταγράφεται το 2ο υψηλότερο ποσοστό (7,2%) πληθυσμού αλλοδαπών, σε ποσοστιαία αναλογία του ως προς το συνολικό πληθυσμό 15 και άνω, μεταξύ των 13 Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια Από αυτούς, το 17,2% προέρχεται από Χώρες εντός Ε.Ε. και τι το 82,8% εκτός Ε.Ε.

–Στην ΠΙΝ καταγράφεται το 2ο χαμηλότερο ποσοστό (10%) πληθυσμού ηλικίας 15-24 ετών, σε ποσοστιαία αναλογία του ως προς το ποσοστό του πληθυσμού 15 και άνω, μεταξύ των 13 Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια και παράλληλα, το υψηλότερο ποσοστό (23,5%) αυτής της ηλικιακής ομάδας, σε ποσοστιαία αναλογία του ως προς το συνολικό πληθυσμό των απασχολούμενων

–Στην ΠΙΝ καταγράφεται το 4ο υψηλότερο ποσοστό (39,5%) πληθυσμού ηλικίας 15-74 ετών, με μορφωτικό επίπεδο κατώτερης δευτεροβάθμιας και χαμηλότερο, μεταξύ των 13 Περιφερειών στην ελληνική επικράτεια (ζώνη εκπαιδευτικής προτεραιότητας)
Τέλος,

–Ποσοστό της τάξεως του 23,3% του πληθυσμού ηλικίας 15-34 ετών στην ΠΙΝ βρίσκεται εκτός απασχόλησης και εκπαίδευσης- κατάρτισης (δείκτης Neets)!

Ένα μόνο μικρό σχόλιο για τα κλείσιμο: η σταδιακή εγκατάλειψη του Πρωτογενούς τομέα παραγωγής στα Νησιά μας και συνακόλουθα ο μονομερής προσανατολισμός της δομής απασχόλησης προς το μονοπάτι μιας αρκετά ευαίσθητης και εύθραυστης οικονομίας υπηρεσιών, μοιάζει να ξεχνά ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων αφορά τη γη, τη θάλασσα και τα δάση μας, και σίγουρα, την ιστορία και τον πολιτισμό.

Ας ξαναδούμε αυτήν την ισορροπία, χωρίς αφορισμούς και ψευδαισθήσεις. Ο Paolo Freire έλεγε πώς «…για να κάνουμε αύριο αυτό που είναι ανέφικτο σήμερα, θα πρέπει σήμερα κιόλας να κάνουμε αυτό που είναι εφικτό σήμερα…».