*Εικόνα άρθρου : Αλέξης Βερούκας «Χωρίς τίτλο», 2020. Μελάνια και λάδι σε ύφασμα, ο συμβολισμός της φουστανέλας ως παράδοση.

ΣΤΟ ΘΕΟΦΙΛΟ, ΤΗ ΜΑΡΙΝΑ ΣΤΕΛΛΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΙΑ ΒΑΡΒΑΚΗ

Το πρόσφατο ταξίδι στο Βόλο, την πανέμορφη πόλη της Ελλάδας, πρόσφερε ένα απόσταγμα διαφορετικό, alcoholfree αυτή τη φορά, ένα απόσταγμα Πολιτισμού και Τέχνης.

Όχι ότι μπορεί να αγνοήσει κανείς τα τσίπουρα, καθόλου, μόνο που την παράσταση έκλεψε η ζωγραφική εβδομήντα και πλέον (70⁺) σπουδαγμένων καλλιτεχνών, που ήρθαν να εκθέσουν ομαδικά, τιμώντας τον ναΐφ – λαϊκόζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ-Κεφάλα, τον Θεόφιλο όλων μας, που γεννήθηκε στη Λέσβο και έζησε τρεις δεκαετίες της ζωής του, στο Βόλο και το Πήλιο, ζωγραφίζοντας.

Αφορμή, ο εορτασμός των 100 χρόνων λειτουργίας του Λυκείου Ελληνίδων του Βόλου. Ιδέα της θεματικής έκθεσης και  επίπονη επιμέλεια, της ιστορικού τέχνης Ίριδας Κρητικού. Διάρκεια της έκθεσης, με τίτλο «Απ΄τη μεριά των σοφών και των τρελλών»,έως 18 Οκτωβρίου 2020.

Θεματική έκθεση για το Θεόφιλο λοιπόν, με δύο Κεφαλονίτικες συμμετοχές γνωστών μας ζωγράφων, της Μαρίνας Στελλάτου από το Αργοστόλι και της Κάτιας Βαρβάκη, συζύγου του Ιταλο – Κεφαλονίτη αρχιτέκτονα, Κάρλο Τομασιάν! Οι δύο γυναίκες ζωγράφοι, όπως όλοι, κινήθηκαν και δημιούργησαν γύρω από το κοινό θεματικό «νήμα» της έκθεσης.

Η Μαρίνα Στελλάτου μάς μετέφερε με το έργο της σε καφενείο της Μακρυνίτσας, όπου είχε ζωγραφίσει ο Θεόφιλος και απεικονίζεται ο γνωστός φωτογράφος του Πηλίου και του Θεσσαλικού κάμπου Δημήτρης Λέτσιος.

Η Κάτια Βαρβάκη τοποθέτησε τον ζωγράφο μαζί με ήρωες φουστανελάδες της Ελληνικής Επανάστασης του 21, ανάμεσα σε χάρτινα δέντρα,μέσα σε κατασκευή πλεξιγκλάς, που μας έχει συνηθίσει.

Κριτικός τέχνης δεν είμαι για να κρίνω καλλιτεχνικά τα έργα. Μπορώ να πω όμως ότι μου άρεσαν ιδιαίτερα, με συγκίνησαν ιδιαίτερα, όπως εξάλλου και όλες οι συμμετοχές. Κάθε μία είχε να προσφέρει κάτι διαφορετικό, μία κατάθεση ψυχής και έμπνευσης τού συμμετέχοντα ζωγράφου ή γλύπτη, πάντα με θέμα το έργο και τη ζωή του λαϊκού καλλιτέχνη.

Φουστανέλες, Καραγκιόζης, Βυζάντιο, Θρησκεία, Οικογένεια, Γοργόνες και Μεγαλέξαντροι, Ερωτόκριτος και Αρετούσα, Αρχαιοελληνικά, Τουρκοκρατία, όλα εμπλέκονται μέσα στη σύγχρονη έκφραση των έργων της ομαδικής έκθεσης.

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

Η έκθεση έγινε στο χώρο περιοδικών εκθέσεων,στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου, που βρίσκεταιπίσω από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό, ένας σταθμός κόσμημα, έργο τουμηχανικούΕβαρίστο ντε Κίρικο που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, πατέρα του υπερρεαλιστή ζωγράφου GiorgiodeChirico, που επίσης έζησαν στο Βόλο.

Το Μουσείο της Πόλης του Βόλου, στους επάνω ορόφους, στα μόνιμα εκθέματα, σε ξεναγεί στις απαρχές της δημιουργίας της πόλης και μετέπειτα, μέσα από 10 θεματικές ενότητες, τοπογραφικά, δομικά, ιστορικά, πολυπολιτισμικά, βιομηχανικά, κοινωνικά, αστικού τοπίου και ένδυσης, αθλητικά, πολιτικά, πολιτιστικά, οικοτεχνικά….Κάτι μοναδικό που σε «συστήνει» κυριολεκτικά στην πόλη που βρίσκεσαι, πέρα και επιπλέον από τη σύγχρονη πραγματικότητα που βλέπεις γύρω σου. Ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ό!

Μεταξύ πολλών και σπουδαίων εκθεμάτων του μουσείου, δύο σημαντικές Βολιώτισσες, η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής Ελένη Σκούρα (1953) και η Αμαλία Καρτάλη της γνωστής οικογένειας, Ψυχολόγος με σπουδές στην Ελβετία, που δημιούργησε στο Βόλο το πρώτο ψυχοθεραπευτικό κουκλοθέατρο (1955).

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΣΤΟ ΠΗΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ-ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΚΙΤΣΟΥ ΜΑΚΡΗ ΣΤΟ ΒΟΛΟ

Το πολιτιστικό  «ντόμινο» ονόματι Θεόφιλος, όταν αρχίσει δεν σταματά εύκολα, οδήγησε σε δύο ακόμα σημεία της πόλης του Βόλουκαι του Πηλίου, που ανεπιφύλακτα συστήνω να τα επισκεφθεί κανείς, εάν βρεθεί σε τούτα τα πανέμορφα μέρη.

Πρόκειται για το Μουσείο του Θεόφιλου-Οικία Γιάννη Κοντού στην Ανακασιά του Πηλίου και το Μουσείο – Σπίτι του λαογράφου Κίτσου Μακρή, στην ανατολική μεριά της πόλης του Βόλου.

Δύο χώροι διαφορετικοί από το Μουσείο Θεόφιλου-δωρεά Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, που βρίσκουμε στη Μυτιλήνη της Λέσβου. Στα δύο μουσεία του Βόλου δεν βλέπεις πίνακες αναρτημένους,αλλά τοιχογραφίες που δημιούργησε ο καλλιτέχνης επάνω στο σοβά. Όχι νωπογραφίες, αλλά ζωγραφική πάνω σε στέρεο σοβά με χρώματα που δημιουργούσε ο Θεόφιλος από φυτά και λουλούδιαμόνος του!

Ο Κίτσος Μακρής ήταν αυτοδίδακτος λαογράφος, που δώρισε την προσωπική του συλλογή και το μ ο ν α δ ι κ ό  του σπίτι, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, για να γίνει το σημερινό μουσείο.

Ο Γιάννης Κοντός, πλούσιος μυλωνάς από την Ανακασιά Πηλίου, φιλοξένησε τον άστεγο και περιπλανώμενο τότε, ζωγράφο Θεόφιλο. Εκείνος σε αντάλλαγμα, ζωγράφιζε καθημερινά τους τοίχους του πλούσιου και φιλόξενου σπιτιού. Σήμερα το σπίτι του Κοντού είναι το Μουσείο του Θεόφιλου στο Βόλο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού!

Ο κόσμος της εποχής του Θεόφιλου, χλεύαζε τον λαϊκό ζωγράφο, αλλά εκείνος λάτρευε αυτό που έκανε και στεκόταν εκστατικός μπροστά στα έργα του, έτρωγε και κοιμόταν μπροστά τους μέχρι να τα τελειώσει! Σε καφενεία, εκκλησίες, φούρνους και καπηλειά του Πηλίου, υπάρχουν έργα του τότε αποδιοπομπαίου Θεόφιλου, αλλά σήμερα παγκόσμια διάσημου και αναγνωρισμένου!

Τον ανακάλυψε ο Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ μέσω του Γουναρόπουλου, με αποτέλεσμα ο Θεόφιλος, «αυτοδίδακτος ζωγράφος, παρθένος μαθητής των αισθήσεων», να μπει το 1961 στο Λούβρο, παρέα με τους Λουδοβίκους.

Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΔΙΩΝ – ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ,  ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ  ΚΑΙ  ΝΑΪΦ

ΜΙΑ  ΚΟΙΝΩΝΙΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ  ΠΡΟΤΑΣΗ

Είναι συγκινητική και συμβολική η συνάντηση των αυτοδίδακτων, με τις ακαδημαϊκές αυθεντίες.

Είναι συγκινητική και συμβολική η συνάντηση της Παράδοσης που στηρίζει το Λύκειο των Ελληνίδων, με τη Μοντέρνα Τέχνη που είδαμε από τη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών στη συγκεκριμένη ομαδική για τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Ενδεικτικά αναφέρω, το γυμνό του Ν. Κόνιαρη, ζωγραφισμένο πάνω σε καμβά κεντήματος.

Είναι συγκινητική και συμβολική η «συνάντηση», σε κοινή στήριξη της λαϊκής τέχνης, του πλούσιου μυλωνά Γιάννη Κοντού, με τον συνειδητοποιημένο Αριστερό και αυτοδίδακτο λαογράφο Κίτσο Μακρή.

Είναι συγκινητική και συμβολική η ομαδική έκθεση των ζωγράφων από Σχολές Καλών Τεχνών, για να τιμήσουν έναν αυτοδίδακτο ναΐφ-λαϊκό εικαστικό.

Είναι συγκινητικό, αλλά ίσως είναι αυτό που ζητάει η εποχή μας σήμερα,τη Σύνθεση Πεδίων, τη συνύπαρξη του επιστημονικού με το έμφυτο και εγγενές αυθεντικό. Τησυνεργασία της επιστήμης με τη διαίσθηση. Συνθέσεις  θεωριών στην Κοινωνική Ψυχολογία, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν την επιρροή και την είσοδο της Καινοτομίας, όταν γίνεται σεβαστή η Παράδοση^1,2

Η Τέχνη προηγείται, είναι γνωστό, εκφράζει πιθανόν, αυτό που ζητάει η κοινωνία σήμερα και οφείλουμε να το ακούσουμε! Εξάλλου, η ενασχόληση με την Τέχνη, κάθε μορφής, αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας³.

Οι Αξίες είναι αμετάβλητες, αλλά πομπός και μηνύματα πρέπει να τροποποιούνται εφόσον μεταβάλλεται, ψυχοκοινωνικά, ο πληθυσμός που απευθυνόμαστε.

Τα ΜΜΕ επηρεάζουνκαι αναλαμβάνουν την οριζόντια και απέραντη πλέον Πληροφορία. Η βαθιά όμως επιρροή της υπαρξιακής ερμηνείας, είναι ευθύνη της Παιδείας και της Πολιτείας.

O άνθρωπος βρίσκει καταφύγιο στο – inexpicablesdeprimeabord-ανερμήνευτo με την πρώτη ματιά – υπερβατικό³. Στην αντίθετη περίπτωση μπορεί να αυξηθούν οι αυτοκτονίες όπως παρατηρήθηκε τον 18^ο αιώνα του Ρομαντισμού, μετά την κυκλοφορία του έργου «Τα Πάθη του νεαρού Βέρθερου», τουΓκαίτε.

Οι αυτοκτονίες ελαττώθηκαν με την έκδοση του έργου «Ο Μαγικός Αυλός», του Εμμ. Σικανέντερ, στη συνέχειαόπερα του Μότσαρτ, που περιέχει  υπερβατικές λύσεις.

Έλληνες επιστήμονες επισημαίνουν την ακατάλληλη προβολή από τα ΜΜΕ, της αύξησης των αυτοκτονιών το έτος 2013, χωρίς να τηρούνται οι οδηγίες του Π.Ο.Υ. –  Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Πετράκης, Μακρίδης, Μωραίτη, 2014)⁴.

Η Τεχνογνωσία και η Επιστήμη, εμπλουτισμένες με την Τέχνη και την Υπέρτατη Διαισθητική Γνώση, μπορούν να αναδείξουν τον Ανθρωπισμό, την Αλληλεγγύη και την Αυτο-βελτίωση, που τόσο χρειάζεται η εποχή μας.

Αναφορές στο κείμενο

1. Παπαστάμου, Σ. (1989). Η Κοινωνική Επιρροή. Αθήνα, εκδ. Οδυσσέας
2. Αράβου, Σ. (2008). Διαδικασίες επιρροής οδοντιατρικά φοβικών και μη φοβικών ασθενών. Διδακτορική διατριβή. Τμήμα Ψυχολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
3. Deconchy, J, P. (2010). Επιμέλεια Στάμος Παπαστάμου. Τα Υπερ-Φύσιν Ζώα. Το νοητικό οικοδόμημα της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας. Αθήνα, εκδ. Πεδίο
4. Πετράκης, Κ.,  Μακρίδης, Σ., Μωραΐτη Α.(2014). Η ακατάλληλη παρουσίαση των αυτοκτονιών στα ΜΜΕ, αγνοώντας τις οδηγίες του Π.Ο.Υ. Συνέδριο Κοινωνιολογίας στη Γιοκοχάμα της Ιαπωνίας 2014. Ιόνιο Πανεπιστήμιο Τ.Ψ.Μ.Ε

(Στο βίντεο που ακολουθεί, της ρώσικης ταινίας «Μετάνοια» 1984, του Τενγκίζ Αμπουλάτζε, αποκαλύπτεται η Σταλινική θηριωδία, που οδηγεί στην αυτοκτονία του νεαρού ήρωα, όταν μηδενίζεται η Ιδεολογία που πίστεψε. Δεν είχε άλλη διέξοδο ψυχο-πνευματικής στήριξης).