Από τους βασικότερους προσδιοριστές της υγείας είναι οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, οι οποίες καθορίζονται κατά ένα μεγάλο βαθμό από την εκάστοτε εθνική κοινωνική και οικονομική πολιτική. Ακολούθως, η εργασία και η ανεργία συνδέονται άμεσα με την ψυχική υγεία και αλληλοεπηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό. Ένα συναισθηματικά υγιές εργασιακό περιβάλλον μπορεί να ενδυναμώσει την ψυχική υγεία. Ένα αρνητικό περιβάλλον εργασίας μπορεί να υπονομεύσει και τη σωματική αλλά και την ψυχική υγεία, καθώς και να οδηγήσει σε συμπεριφορές επιβλαβείς για την υγεία.

Πρόσφατα, η πανδημία ως παγκόσμια κρίση ήρθε να προστεθεί σε όλα τα παραπάνω, οξύνοντας παράλληλα αρκετά από αυτά. Όλο και περισσότερα στοιχεία συγκλίνουν στο ότι αυξήθηκαν σημαντικά τα προβλήματα ψυχικής υγείας που συνδέονται με την πανδημία.

Ως συνέπεια της πανδημίας, περίπου το 40% των εργαζόμενων ξεκίνησε τηλεργασία πλήρους απασχόλησης, κάτι το οποίο κατέστησε ασαφή τα όρια μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, και που σε συνδυασμό με άλλες τάσεις της τηλεργασίας, όπως η διαρκής συνδεσιμότητα, η έλλειψη κοινωνικών επαφών και η αυξημένη χρήση τεχνολογίας, πληροφοριών και επικοινωνιών, οδήγησε σε πρόσθετη αύξηση των ψυχοκοινωνικών και εργονομικών κινδύνων. Για πολλούς εργαζόμενους, αυτές οι αλλαγές έχουν δημιουργήσει νέους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους ή έχουν επιδεινώσει τους υπάρχοντες.

Το καλοκαίρι του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το «Στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία κατά την περίοδο 2021-2027: Ασφάλεια και υγεία στην εργασία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο εργασίας» στο οποίο καλεί τα κράτη-μέλη να επικαιροποιήσουν τα νομικά τους πλαίσια για την προστασία της ψυχικής υγείας στις νέες εργασιακές συνθήκες αλλά και να ενισχύσουν την παρακολούθηση και τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους στην εργασία. Σε αυτό το πλαίσιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιουργεί και αντίστοιχους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς προς υποστήριξη των ενεργειών.

Με βάση το Στρατηγικό Πλαίσιο της ΕΕ τον Αύγουστο του 2022 και ύστερα από διαβούλευση με κοινωνικούς εταίρους, εγκρίθηκε στην Ελλάδα η Εθνική Στρατηγική για τη Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία 2022-2027, η οποία περιλαμβάνει τρεις επιμέρους στόχους: την πρόληψη των κινδύνων στην εργασία, τη βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου και την ανάπτυξη ενός λειτουργικού εθνικού συστήματος διακυβέρνησης για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία. Ωστόσο η Στρατηγική και η Υπουργική Απόφαση Έγκρισής της δεν κάνουν εκτενή αναφορά στην προστασία της ψυχικής υγείας στην εργασία.

Για να αντιμετωπιστεί αυτό το κενό που προκύπτει από την Εθνική Στρατηγική, κρίνεται απαραίτητο να εμπλουτισθεί αυτή με την προσθήκη 10 πολιτικών που προστατεύουν και ενισχύουν την ψυχική υγεία στην εργασία:

1. Βελτίωση και εξειδίκευση του νομικού πλαισίου στις νέες εργασιακές συνθήκες για την βέλτιστη προστασία της ψυχικής υγείας των εργαζομένων σε οποιοδήποτε περιβάλλον αυτή πραγματοποιείται και με οποιεσδήποτε σχέσεις εργασίας.
2. Εξάλειψη των ανισοτήτων, της παρενόχλησης, της βίας σε οποιαδήποτε μορφή (σωματική, λεκτική, παθητική επιθετικότητα) και ενίσχυση της ισότητας και της αμεροληψίας, μέσα και από τη διαμόρφωση ενός νομικού πλαισίου αλλά και από την ενημέρωση εργοδοτών και εργαζομένων.
3. Αύξηση μισθών ιδίως για τους εργαζομένους «πρώτης γραμμής» και παροχές για τις εργαζόμενες και τους εργαζόμενους που φροντίζουν τρίτα άτομα (παιδιά, ηλικιωμένους, ασθενείς κ.λ.π.).
4. Νομοθέτηση άδειας για λόγους ψυχικής υγείας (εκτός της αναρρωτικής) δίχως προσκόμιση ιατρικής βεβαίωσης.
5. Πρόσβαση σε ιατρό, νοσηλευτή και ψυχολόγο εργασίας με διασφάλιση προσωπικών δεδομένων και απόρρητου και με τα έξοδα καλυμμένα από τον εργοδότη, χωρίς περίοδο αναμονής.
6. Ενσωμάτωση οδηγιών και πρωτοκόλλων του ΠΟΥ, του ΠΟΕ και της ΕΕ για την ψυχική υγεία στην εργασία και ιδίως στις υπηρεσίες υγείας.
7. Εισαγωγή ανεξάρτητων μηχανισμών και υπηρεσιών ελέγχου εφαρμογής των πρωτοκόλλων για την προστασία της υγείας και της ψυχικής υγείας με ταυτόχρονη ενίσχυση του θεσμικού ρόλου του Ελληνικού Ινστιτούτου για την Υγιεινή και την Ασφάλεια στην Εργασία (ΕΛΙΝΥΑΕ).
8. Προγράμματα πρόληψης και πρόωρου εντοπισμού ψυχοκοινωνικών προβλημάτων στην εργασία ή εξαιτίας της εργασίας.
9. Προστασία από τις καταχραστικές υπερωρίες σε περιβάλλον τηλεργασίας και νομοθέτηση του δικαιώματος «αποσύνδεσης».
10. Ενίσχυση συμπεριληψιμότητας ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα σε όλο το φάσμα των επαγγελματικών δραστηριοτήτων οριζοντίως με την αντίστοιχη υποστήριξη τους από τον εργοδότη.