Στον προθάλαμο του κτηρίου του Μουσείου Ληξουρίου, όπου στεγάζεται αυτήν την περίοδο η Ιακωβάτειος Βιβλιοθήκη, είναι αναρτημένη η φωτογραφία-πορτρέτο της Κάτες (Αικατερίνης) Τυπάλδου Ιακωβάτου – Τουλ.
Γεννήθηκε το 1872 στο Ληξούρι. Ήταν κόρη του γιατρού και πολιτικού Χαράλαμπου Τυπάλδου Ιακωβάτου, και μάλιστα το μοναδικό από τα έξι παιδιά του Χαράλαμπου που επέζησε. Τα υπόλοιπα πέντε, ο Γεράσιμος (γεννήθηκε το 1860), ο Αλοΐσιος (1861), ο Κωνσταντίνος (1864), η Αικατερίνη (1866) και ο Γεράσιμος (1967) έφυγαν γρήγορα από τη ζωή. Ταυτόχρονα, ήταν και η μοναδική απόγονος και άρα κληρονόμος της Οικογένειας Τυπάλδων Ιακωβάτων, καθώς, οι υπόλοιποι αδελφοί του Χαράλαμπου δεν άφησαν απογόνους: ο Κωνσταντίνος ακολούθησε το ιερατικό στάδιο, οι Νικόλαος και Γεώργιος έμειναν άγαμοι, ενώ ο Άντζουλος (Άγγελος) πέθανε άγαμος σε ηλικία 23 ετών.
Σε αυτό το σημείωμά μας θα σταθούμε μόνο σε δυο δραστηριότητες-προσφορές της Κάτες Τυπάλδου Ιακωβάτου Τουλ, η οποία στο μεταξύ έχει παντρευτεί (1896;) τον James Toole (Τουλ) της γνωστής οικογένειας με την επιχείρηση, τις Βινάριες, στο Αργοστόλι: η μια αναφέρεται στην κοινωνική της δράση και προσφορά κατά τη διάρκεια της Ιταλογερμανικής Κατοχής στην Κεφαλονιά (1941-1944) και η δεύτερη στο ρόλο που έπαιξε για την ίδρυση και λειτουργία βιβλιοθήκης και μουσείου στο Ληξούρι.
1. Σπουδαία καταγράφεται η κοινωνική της δραστηριότητα και προσφορά. Συμμετέχει σε επιτροπές κυριών για τη βοήθεια και ενίσχυση οικογενειών κατά την κατοχική περίοδο, ιδιαίτερα τους μήνες της πείνας στο νησί ((1941-42), αλλά και αργότερα, κατά την ιταλογερμανική σύρραξη (Σεπτέμβριος 1943) και το αμέσως επόμενο διάστημα, όταν και από τη θέση της Προέδρου του Ορφανοτροφείου Αργοστολίου προσέφερε τις κοινωνικές της υπηρεσίες στους συμπολίτες της, που είχαν πληγεί από τη σύρραξη, χωρίς να σταματήσει την κοινωνική της προσφορά και την τελευταία κατοχική χρονιά.
Αξίζει να αντιγράψουμε μερικές αράδες από το Ημερολόγιό της, φωτοαντίγραφο του οποίου απόκειται στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη, στο Αρχείο Τυπάλδων Ιακωβάτων:
–«15 Αυγ[ούστου 1941] Παρασκευή – Ψωμί καθόλου όλας αυτάς τας ημέρας».
–«Από τας 16 έως σήμερον 25 Ιαν[ουαρίου 1942] Κυριακή ουδέν συνέβη. […] Πείνα όσην θέλεις. Δεν ευρίσκομεν πλέον τίποτε να φάμε. Ετελείωσα το ρύζι, μακαρόνια, αλάτι δεν υπάρχει. Είνε απελπισία».
–«Ιούλιος 1942 – Όλος ο μήνας επέρασε τα ίδια. Πείνα γενικώς, ψωμί ολίγον και ποτέ τακτικό, συχνά περνούν 10 με 15 ημέραι χωρίς το ελάχιστον ψωμί ή άλλα τρόφιμα. […] Επώλησα ένα πάπλωμα από βαμβάκι αντί 100 λίτρ[ες] πατάτα, 50 λίτρ[ες] κρομμύδι και 1 κιντινάρι σκόρδα […]».
–«18 [Οκτωβρίου 1943] Δευτέρα – […] Μας ανέθεσεν την διανομήν γάλακτος εις βρέφη».
–«26 [Οκτωβρίου 1943] Τρίτη Αγ. Δημητρίου – Σήμερον ήλθον μέρος των τροφίμων και θα μοιρασθούν εις τους απόρους».
–«Μάρτιος 1944. 3 Παρασκ[ευή] – Μας έφεραν από τα χωριά 48 παιδιά διά το Νοσοκ[ομείον]. Θέαμα φρικτόν! Παιδιά σαν σκελετοί, πολλά με πληγάς, χωρίς να ημπορούν να περπατούν. Τους δώσαμεν γάλα και τροφήν, εμαζεύσαμεν ρούχα και έφυγαν δι’ Αργ[οστόλιον] […]».
2. Mε επιστολή της στις 24 Ιουλίου 1952 προς τα παιδιά της διατυπώνει την επιθυμία της να ενεργήσουν έτσι, ώστε να δωρίσουν το αρχοντικό της Οικογένειας Τυπάλδων Ιακωβάτων μαζί με το περιεχόμενό του (βιβλία, έπιπλα, έργα τέχνης κ.λπ.) στο Δημόσιο, προκειμένου να δημιουργηθεί Βιβλιοθήκη και Μουσείο. Την επιθυμία της αυτή επαναλαμβάνει και με μια δεύτερη επιστολή της μετά τους σεισμούς του 1953, δίνοντας κάποιες επιπλέον διευκρινίσεις. Και η επιθυμία της πραγματοποιήθηκε: ο γιος της Χαράλαμπος (Χάρης) Τουλ, γιατρός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκπροσωπώντας και τα υπόλοιπα αδέλφια του, τη Ρενέ και τον Ερνέστο, παραχώρησε το κτήριο και το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου του, όπως αυτό αναγράφεται στο σχετικό συμβόλαιο, ως δωρεά στο Ελληνικό Δημόσιο με την υπ’ αρ. 24351/6-7-1963 πράξη του συμβολαιογράφου της Αθήνας Ι. Παπαγιάννη με την εντολή να ιδρυθεί Βιβλιοθήκη και Μουσείο στο Ληξούρι.
Στο παραπάνω συμβόλαιο δωρεάς διαβάζουμε: «Να συσταθή, διά της δωρουμένης οικίας και βιβλιοθήκης, βιβλίων και αντικειμένων, Ίδρυμα υπό τον τίτλον “Βιβλιοθήκη – Μουσείον Ληξουρίου Τυπάλδων Ιακωβάτων – Δωρεά Αικατερίνης Ιακ. Τουλ”. Να αναρτηθή εις την είσοδον πινακίς με την επιγραφήν “Δωρεά Αικατερίνης Ιακ. Τουλ, το γένος Τυπάλδου Ιακωβάτου”».
Την επόμενη χρονιά, το 2023, θα γιορτάσουμε τα 60χρονα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης (1963-2023), αναδεικνύοντας παράλληλα τον πλούτο και την αξία της και προβάλλοντας ταυτόχρονα την πολυδιάστατη προσφορά της στην τοπική κοινωνία και στην επιστήμη γενικότερα.
Και όλα αυτά χάρη στην πρόνοια της Κάτες (Αικατερίνης) Τυπάλδου Ιακωβάτου – Τουλ για τη δημιουργία ουσιαστικής πνευματικής υποδομής στη γενέτειρά της, η οποία (υποδομή) έχει ήδη μετεξελιχθεί σε «ένα πολύτιμο θησαυροφυλάκιο της Νεωτέρας Ιστορίας μας», σύμφωνα με την εύστοχη εκτίμηση του π. Γεώργιου Μεταλληνού.
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Γεωργίου Ν. Μοσχόπουλου, Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη – Μουσείο Τυπάλδων Ιακωβάτων Ληξουρίου. Χώρος ανάδειξης και τεκμηρίωσης του Διαφωτισμού, Αθήνα 2003, και το Αρχείο Τυπάλδων Ιακωβάτων, Ημερολόγιο (φωτοαντίγραφο) Κάτες (Αικατερίνης) Ιακωβάτου-Τουλ.
Πέτρος Πετράτος
