ΕΚΘΕΜΑ ΙΟΥΝΙΟΥ 2025
Η ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΣΠΥΡΟΥ Δ. ΛΟΥΚΑΤΟΥ
Το Έκθεμα του Ιουνίου 2025 παρουσιάζεται από τον πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης Πέτρο Πετράτο. Πρόκειται για την αλληλογραφία του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Σπύρου Λουκάτου, ιστορικού, όπως αυτή έχει καταγραφεί στο Αρχείο Σπύρου Δ. Λουκάτου. Οι σχετικές πληροφορίες είναι ήδη αναρτημένες στην ιστοσελίδα της Βιβλιοθήκης μας: http://vivl-lixour.kef.sch.gr
ΤΟ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΤΗΣ ΙΑΚΩΒΑΤΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
Η ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΣΠΥΡΟΥ Δ. ΛΟΥΚΑΤΟΥ
Στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη απόκειται το Αρχείο του Σπύρου Δημ. Λουκάτου με ποικίλο και πολυδιάστατο αρχειακό υλικό: χειρόγραφες μελέτες, δημοσιευμένες και αδημοσίευτες, ιταλικές, γερμανικές και ελληνικές κατοχικές προκηρύξεις και άλλα έγγραφα εκείνης της εποχής, εφημερίδες και αποκόμματα εφημερίδων της κατοχικής και της μετακατοχικής περιόδου της Κεφαλονιάς, αλληλογραφία με συναδέλφους του ή άλλες προσωπικότητες, φωτογραφίες κ.λπ.
Ο Σπύρος Λουκάτος (1915-2014) υπήρξε μια εμβληματική προσωπικότητα, που για περισσότερο από μισό αιώνα δίδασκε σε σχολεία της Μέσης και Ανώτερης Εκπαίδευσης, αρθρογραφούσε σε εφημερίδες και επιστημονικά περιοδικά, έδινε διαλέξεις σε επιστημονικούς και ακαδημαϊκούς χώρους μέσα και έξω από την Ελλάδα και μιλούσε σε ανοιχτές συγκεντρώσεις, συνέγραφε μελέτες και αξιολογότατες μονογραφίες, γενικότερα επηρέαζε θετικά την πνευματική ζωή της γενέτειρας του Κεφαλονιάς αλλά και της Ελλάδας και συνέβαλλε αποτελεσματικά στην επιστημονική έρευνα, καταξιωμένος όντας και έξω από τα σύνορα της χώρας.
ΕΚΘΕΜΑ -ΦΩΤ. 1 -ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΕΥΘ. ΚΟΥΡΟΥΚΛΗ 1
Και το σπουδαιότερο, το οποίο ο ίδιος θεωρούσε ανεξίτηλο τίτλο τιμής, είναι το ότι υπήρξε στο νησί του ένας από τους κύριους πρωτεργάτες στην οργάνωση της αντίστασης εναντίον της ιταλογερμανικής Κατοχής μέσα από το τοπικό ΕΑΜ. Με καταγωγή από τα Φαρακλάτα και με σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ώριμος ήδη στα 26 χρόνια του, είχε καθοριστική συμβολή στις συσκέψεις των δημοκρατικών αντιφασιστικών και των κομμουνιστικών δυνάμεων του νησιού, μέσα από τις οποίες συγκροτήθηκε η ΕΑΜική Αντίσταση στην Κεφαλονιά και Ιθάκη, ενώ η σταθερότητα στις αρχές του, η συνέπειά του στην εκτέλεση των καθηκόντων του και η αγωνιστική του διάθεση τον ανέδειξαν ως τον πρώτο γραμματέα της Περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ Κεφαλονιάς και Ιθάκης.
ΕΚΘΕΜΑ -ΦΩΤ. 2 -ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΕΥΘ. ΚΟΥΡΟΥΚΛΗ 2
Αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της Κατοχής αλλά και μετά την Απελευθέρωση κινδύνευσε η ζωή του. Δε θα είχαμε την πλούσια πνευματική-συγγραφική δραστηριότητά του και δε θα υπήρχε το πλουσιότατο αρχείο του στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη, αν τα παγκεφαλληνιακά συλλαλητήρια στις 29 και 30 Απριλίου 1944 δεν είχαν αποτρέψει την εκτέλεσή του –μαζί και άλλων συναγωνιστών του – από τους Γερμανούς κατακτητές, αν δεν είχε ο ίδιος προλάβει να απομακρυνθεί από το Αργοστόλι, όταν κοινή ομάδα Γερμανών και ντόπιων συνεργατών έκαναν μπλόκο στο σπίτι του (14 Ιουνίου 1944), αν στο Λεσίνι της Αιτωλοακαρνανίας στις 19 Ιουλίου 1944 δεν ήταν γι’ αυτόν θανατηφόρες οι εχθρικές σφαίρες που ρίχτηκαν εναντίον του καραβιού του ΕΛΑΝ «Αϊ-Δημήτρης», αν οι χειροβομβίδες που δυο φορές (Φεβρουάριος και Μάρτιος 1946) οι αντιδραστικοί του Αργοστολιού πέταξαν εναντίον του, δεν είχαν σκάσει με ελάχιστα δευτερόλεπτα διαφορά…
Και ενώ το Αρχείο Σπύρου Δ. Λουκάτου, καταγραμμένο και ταξινομημένο από τον βιβλιοθηκονόμο Γεώργιο Ρουκά, συνεργάτη της Βιβλιοθήκης μας, βρίσκεται στη διάθεση του κάθε ερευνητή, εμείς με τούτο το σημείωμά μας θα αναφερθούμε αποκλειστικά στην ενότητα της αλληλογραφίας.
ΕΚΘΕΜΑ -ΦΩΤ. 3 -ΕΠΙΣΤΟΛΗ Γ. ΛΑ΅ΙΟΥ
Η αλληλογραφία αφορά στην προπολεμική και τη μεταπολεμική περίοδο και περιλαμβάνει ευχετήριες κάρτες και επιστολές με ενδιαφέρον περιεχόμενο. Ευχετήριες κάρτες ο Κεφαλονίτης ιστορικός έχει δεχτεί από τον Βούλγαρο συνάδελφό του Νικολάι Τόντορωφ και τον Β. Τράικωφ. (Να προσθέσω εδώ ότι ευχετήριες κάρτες έχει δεχτεί και από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Μακάριο, τις οποίες ωστόσο ο ίδιος ο Σπ. Λουκάτος είχε δωρίσει στην καλή του συνάδελφο Σοφία Νεοφύτου).
Αρκετές, επίσης, είναι οι ευχαριστήριες κάρτες ή επιστολές, με τις οποίες εκφράζονται ευχαριστίες και διατυπώνονται σύντομα σχόλια για τα βιβλία του, που ο ίδιος ο συγγραφέας Σπ. Λουκάτος έστελνε στα συγκεκριμένα πρόσωπα. Τέτοιες κάρτες ή επιστολές έχει δεχτεί από τον Μητροπολίτη Ζακύνθου Αλέξιο (Ιγγλέση, κεφαλονίτικης καταγωγής) στις 9-6-1959, τον Μητροπολίτη Κεφαλονιάς Ιερόθεο (Βουή) στις 2-7-1959, τον Μητροπολίτη Ρόδου Σπυρίδωνα (Συνοδινό, κεφαλονίτικης καταγωγής) στις 30-12-1969, τον υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Γεώργιο Ράλλη στις 16-3-1977, τον Μητροπολίτη Ρόδου Σπυρίδωνα στις 12-10-1979 (και άλλη μία επιστολή αλλά χωρίς ημερομηνία), την εκδότρια της Καθημερινής Ελένη Βλάχου στις 13-5-1981, τον πολιτικό Παναγιώτη Κανελλόπουλο στις 25-9-1981, από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου (χωρίς ημερομηνία) και από τον από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο (χωρίς ημερομηνία).
ΕΚΘΕΜΑ – ΦΩΤ. 4 -ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΑΠΟ ΠΑΝ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟ
Κατά την προπολεμική περίοδο επιστολές είχε δεχτεί από τον συμπατριώτη του φίλο Δημήτρη Αντωνάτο στις 11-6-1934 (Γιάννενα), την παλιά συμφοιτήτριά του Τζούλια Βλασσοπούλου στις 14-8-1935 (Αθήνα), τον φίλο του λοχία Χρήστο Γεωργόπουλο στις 1-4-1940 (Πάτρα), τον συμπατριώτη του φίλο και συνάδελφο Ευθύμιο Κουρούκλη στις 8-5-1940 (Αθήνα) και στις 17-5-1940 (Αργοστόλι), τον οποίο θα εκτελέσουν αργότερα οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη, και από τον παλιό συμμαθητή του Νίκο Σταθάτο στις 5-6-1940 (ελληνοβουλγαρικά σύνορα).
Από την κατοχική περίοδο (Αύγουστος 1943) απόκειται επιστολή από τον δικηγόρο και εθνοσύμβουλο Σάμης Τάσο Βρυώνη. Αλλά και με παλιούς του συναγωνιστές από τα χρόνια της Κατοχής διατήρησε αργότερα ο Σπ. Λουκάτος αλληλογραφία, γεγονός που πιστοποιεί τις γνήσια φιλικές σχέσεις, που ο ίδιος θέλησε να διατηρήσει και διατήρησε με κάποιους συναγωνιστές του. Έτσι, στο Αρχείο του απόκεινται επιστολές που έχει δεχτεί από τους Ιταλούς αντιφασίστες λοχαγούς στα χρόνια της Ιταλικής Κατοχής της Κεφαλονιάς Amos Pampaloni και Renzio Apollonio και από τον Elio Sfiligoj, Σλοβένο αγωνιστή στην Κεφαλονιά στα χρόνια της Κατοχής.
Ο Σπ. Λουκάτος, ωστόσο, διατηρούσε αλληλογραφία με συναδέλφους του ιστορικούς, πανεπιστημιακούς καθηγητές και άλλους πνευματικούς ανθρώπους μέσα και έξω από την Ελλάδα. Έτσι, από τη μεταπολεμική περίοδο στο Αρχείο Σπύρου Δ. Λουκάτου διασώζονται επιστολές από τον ιστορικό Γεώργιο Λάιο στις 20-6-1959 (Βιέννη), τον συμπατριώτη του διευθυντή της Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης Αργοστολίου Γεράσιμο Μοσχόπουλο στις 14-6-1959 και 21-8-1959 (Αργοστόλι), τον συμπατριώτη του εκπαιδευτικό και συγγραφέα Χρίστο Θεοδωράτο στις 9-1-1974 (Αθήνα), τον συμπατριώτη του πανεπιστημιακό καθηγητή και ακαδημαϊκό Σπύρο Μαρινάτο στις 20-1-1965 (Αθήνα), τον ιστορικό Πολυχρόνη Ενεπεκίδη στις 27-9-1966 (Βιέννη), τον συμπατριώτη του πανεπιστημιακό καθηγητή Δημήτριο Λουκάτο στις 20-2-1968 (Γιάννενα) και 29-9-1970 (Αθήνα), τη συγγραφέα και μέλος της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας Αγάθη Νικοκάβουρα στις 14-1-1970 και 26-2-1970 (Κέρκυρα), τον αντιπρόεδρο του Κοργιαλενείου Διοικητικού Συμβουλίου (και μετέπειτα δημάρχου Αργοστολίου) Μαρίνο Κοσμετάτο στις 28-12-1973 (Αργοστόλι), τον ιστορικό Σπύρο Ασδραχά στις 26-5-1981 (Παρίσι), τον Αλβανό ιστορικό Arben Puto στις 19-2-1983 (Τίρανα), τον Κώστα Καραχάλιο στις 5-2-1984 (Στουτγάρδη), τον Ρώσο ιστορικό G. L. Ars στις 26-4-1986 (Μόσχα).
Η μελέτη της αλληλογραφίας της τελευταίας κατηγορίας αναδεικνύει τον πνευματικό κύκλο, μέσα στον οποίο κινήθηκε κατά την περίοδο της δημιουργικής του επιστημονικής και συγγραφικής δραστηριότητας ο Σπ. Λουκάτος, και αποκαλύπτει τα επιστημονικά ενδιαφέροντα και τους κοινωνικούς προβληματισμούς του Κεφαλονίτη ιστορικού.
Πέτρος Πετράτος
