Εικόνα άρθρου: Jerry Apostolatos
Μίμης Ζαφειράτος
Στα πρώτα χρόνια της φιλοσοφικής μου αναζήτησης, εκεί προς το τέλος
της δεκαετίας του 70 με αρχές της δεκαετίας του 80, δεκαετίας της ”αλλαγής”
του ΠΑΣΟΚ όπως λέγεται, προσπαθούσα να απαντήσω σε ένα σημαντικό
ερώτημα, ”τι είναι Φιλοσοφία”, και δεν έβρισκα κάτι πειστικό. Και τότε τυχαία,
έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο με συγγραφέα τον αείμνηστο καθηγητή
Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, τον Ευτύχη Μπιτσάκη, με αυτόν
ακριβώς τον τίτλο :
”Τι είναι Φιλοσοφία”
Στο πρώτο του Κεφάλαιο, από την πρώτη γραμμή, ο συγγραφέας έδινε
την ερμηνεία του όρου ως εξής :
”Φιλοσοφία είναι η Επιστήμη που ερευνά το ‘Είναι’ και το ‘Γίγνεσθαι’ δηλαδή,
τι είναι αυτό που υπάρχει γύρω μας και πως αυτό έχει δημιουργηθεί, με άλλα
λόγια την εξέλιξη των πραγμάτων”.
Το βιβλίο αριθμούσε πάνω από 800 σελίδες το οποίο φυσικά και διάβασα,
αλλά για να είμαι ειλικρινής, λίγα πράγματα μπόρεσα να αφομιώσω όντας
και λίγο άσχετος με το αντικείμενο. Την εισαγωγική του όμως εξήγηση δεν
την ξέχασα ποτέ!!! Και φυσικά δεν αναφέρονταν μόνο στό υλικό αλλά και
στο πνευματικό κόσμο, τον δικό μας και αυτόν που μας περιβάλλει.
Είναι αυτό που λέμε η φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων που αποκτά
ο καθένας από εμάς για τη Ζωή, συγχρόνως και με την διαμόρφωση του
χαρακτήρα μας. Και αυτό προφανώς είναι μία συνεχής διαδικασία όσο
διαρκεί η ζωή μας που συνεχώς εξελίσσεται, εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία
και εμπειρίες , η πιστή εφαρμογή δηλαδή του κανόνα ότι “τα πάντα ρει”.
Αυτό μου ήρθε στο μυαλό και στροβιλίζεται συνεχώς στη σκέψη μου,
δηλαδή τι είδους φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων κουβαλάει ο
καθένας μας, μετά τα τελευταία συσσωρευμένα άσχημα γεγονότα που συγκλονίζουν επαναλαμβανόμενα στην Ελληνική κοινωνία.
Θέματα όπως η Κιβωτός του Κόσμου, (η σαπίλα και η εκμετάλλευση
απο ανθρώπους της θρησκείας για την δήθεν μέριμνα και αλληλεγγύη
για τα ορφανά και απροστάτευτα παιδιά), η δολοφονία του έφηβου Ρομά
πάλι από αστυνομικούς, οι παρακολουθήσεις πολιτικών προσώπων και
δημοσιογράφων από τους κυβερνητικούς κοριούς, η σεξουαλική κακοποίηση
παιδιών (περίπτωση Λιγνάδη), ομαδικοί βιασμοί επίσης εφήβων μεταξύ τους!!!
με αποκορύφωμα την κακοποίηση, εκμετάλλευση και τον διασυρμό της
12χρονης στον Κολωνό.
Επίσης οι συχνές δολοφονίες γυναικών από τους συντρόφους τους, η σεξιστικη
συμπεριφορά κατά των γυναικών (περίπτωση Φιλιππίδη), η οπαδική βία.
Εσχάτως το Qatargate, και ότι άλλο πρωτάκουστο συμβαίνει στην Ελληνική
κοινωνία σήμερα. Τι άλλο μπορεί να είναι όλα αυτά παρά η φιλοσοφική θεώρηση
των πραγμάτων που έχει διαμορφώσει και κουβαλάει ο καθένας για την ζωή
και τα κάνει πράξη; Ειδικά κάποιοι άνθρωποι που αποκτούν δύναμη στο χώρο
τους, αισθάνονται ότι μπορούν να την χρησιμοποιήσουν προς ίδιον όφελος.
Έτσι η Ελληνική κοινωνία φαίνεται σαν να έχει εκτροχιαστεί και κατά κάποιον
τρόπο να έχει εθιστεί με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, με αποτέλεσμα
να φαντάζουν όλα σχεδόν φυσιολογικά. Αλλά πώς φτάσαμε ως εδώ; Είμαστε
έτοιμοι να δεχτούμε τα πάντα; Ποια κοινωνία τελικά έχουμε δημιουργήσει;
μπορεί κάτι να αλλάξει και τι χρειάζεται για να γίνει αυτό;
Τα τελευταία πενήντα χρόνια όλοι έχουμε επιδοθεί στο κυνήγι της ”επιτυχίας”
στον επαγγελματικό τομέα, για μια καλύτερη θέση στην κοινωνία και στη ζωή.
Και όλα αυτά τα επιδιώκουμε με κάθε δυνατό τρόπο. Έτσι δεν είναι περίεργο
που μερικοί χρησιμοποιούν αθέμιτα μέσα για να φτάσουν στην “επιτυχία”, την
αναγνώριση, με αποτέλεσμα να βλέπουμε φαινόμενα σαν αυτό της κυρίας
Καϊλή, που δεν είναι το μοναδικό, φαντάζομαι πόσα άλλα παρόμοια δεν έχουν
αποκαλυφθεί….
Είναι τελικά οι σημερινές εξελίξεις αναπόφευκτες; Αυτό είναι το νόημα και η
φιλοσοφική θεώρηση για τη ζωή σήμερα; Ή θα μπορούσε να είναι διαφορετική
και πώς;
Στην επέλαση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης,
η Αριστερά δεν μπόρεσε να αντιπαραβάλει πιστικα ένα δικό της μοντέλο
διαφορετικό που να είναι συγκρίσιμο, και σε αντιδιαστολή με το υπάρχον
να αναδεικνύει την ειδοποιό διαφορά του με αυτό που έχει επικρατήσει,
και η κατάρρευση των Σοσιαλιστικών χωρών ήταν το τελειωτικό χτύπημα.
Ένα μοντέλο που να έχει πρώτιστο καθήκον τις ανάγκες μας σαν ανθρώπινα
όντα εκτός την εξασφάλιση τα προς το ζειν και για άλλες πρωταρχικές μας
ανάγκες, όπως πχ, την εξασφάλιση ικανού ελεύθερου χρόνου για ανάπαυση,
ψυχαγωγία, και πνευματική τροφή για τους εαυτούς μας και τις οικογένειές μας,
Όλα αυτά προσπαθεί να τα καλύψει η τηλεόραση με τα γνωστά ευτελή θεάματα!!!
Μεγάλες κοινωνικές ομάδες δουλεύουν με εξαντλητικούς ρυθμούς για να μη
μένουν πίσω επαγγελματικά και οικονομικά, με αποτέλεσμα να χάνουν ένα
βασικό εργαλείο, τον ελεύθερο χρόνο τους.
Με αυτόν τον τρόπο όμως χάνουμε πνευματική τροφή από το διάβασμα, την
ψυχαγωγία, την συχνή επαφή με τους φίλους και τους δικούς μας ανθρώπους ,
την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών, με αποτέλεσμα να έρχεται η απομόνωση
και στο τέλος η αποξένωση μεταξύ μας, και απο την κοινωνία. Δεν υπάρχουν
πλέον όπως παλιά οι παντός είδους πολιτιστικοί σύλλογοι που λειτουργούσαν
κάποτε, και η εμφάνιση του COVID έδωσε την χαριστική βολή.
Παλαιότερα τα καφενεία ήταν ένας σημαντικός πόλος έλξης και μάζωξης,
όπου κυρίως και πρωτίστως εσυζητούντο τα νέα του χωριού, της γειτονιάς,
της επαρχίας, η της περιφέρειας, με κυρίως μενού τα πολιτικά και κοινωνικά
θέματα, και όπως έχει πει ο Βαρναλης το καφενείο στην Νεότερη Ελλάδα
ήταν ”η μεγάλη του Γένους Σχολή” !!!
Σήμερα αυτό έχει ατονίσει και μια μεγάλη μερίδα πολιτών κυρίως ανδρών
δημιουργικής ηλικίας, προτιμά τις συναθροίσεις στα πρακτορεία ΟΠΑΠ ,
δηλαδή πάλι το κυνήγι του κέρδους!!!
Τέλος η ένταξη της νέας γενιάς στην αγορά εργασίας είναι ένας φαύλος κύκλος
με ανασφάλειες, με την καταπάτηση στοιχειωδών εργασιακών δικαιωμάτων,
με χαμηλούς μισθούς και ανελέητης εκμετάλλευσης των γνώσεων της ενέργειας
και της προσωπικής τους ζωής. Και όλα αυτά φυσικά επιδεινώνονται και με τις
νομοθετικες παρεμβάσεις της σημερινής κυβέρνησης με το κοψιμο δικαιωμάτων,
των μισθών, των ημερομισθίων, την κατάργηση του οκταώρου και ότι άλλο είναι
προς όφελος του κεφαλαίου.
Η επέλαση επίσης των αλλεπάλληλων οικονομικών κρίσεων έχουν οδηγήσει
μεγάλα τμήματα της κοινωνίας στον ατομικισμό και την απομόνωση και αυτό
στερεί αυτές από αποτελεσματικές μεθόδους διεκδικήσεων, με αποτέλεσμα
ακόμη και υγιείς πάγιες μορφές κινητοποιήσεων να χλευάζονται σαν
παλαιομοδίτικες και έτσι χωρίς μαζική συμμετοχή να εκφυλίζονται.
Η μεγαλύτερη όμως απώλεια που έχουν υποστεί όλοι οι εργαζόμενοι είναι
η έλλειψη χρόνου και μετά η οικονομική. Έχουμε περιορίσει τις επαφές μας
μόνο στις αναγκαίες. Δεν συζητάμε καθόλου θέματα πολιτισμού, και κυρίως
ιδεολογικά θέματα τα οποία κάποτε ήταν πρωταρχικής σημασίας για εμάς
στην αριστερά. Θυμίζω ότι στις δεκαετίες του 80 και 90 τα αριστερά κόμματα
είχαν εφαρμόσει την ιδεολογική κατάρτιση μελών και φίλων τους, με μαθήματα
ιδεολογικά και οικονομικής θεωρίας που ο καθένας μπορούσε να παρακολουθήσει.
Σήμερα οι ιδεολογικές συζητήσεις σε διάφορα ιδρύματα (πχ Νίκος Πουλαντζάς)
είναι μαζώξεις κλειστού τύπου και συγκεκριμένων κοινωνικών στρωμάτων,
χωρίς ουσιαστική σύνδεση με την κοινωνία.
Έτσι οι σημαντικές και οικουμενικές αξίες της Αριστερας έχουν βαλτώσει και
δεν έχουν εξελιχθεί σύμφωνα με τις σημερινές μας ανάγκες με αποτέλεσμα
να μας λένε ότι αυτές είναι πλέον απολιθώματα ενός ”θεωρητικα ιδανικού
κόσμου” αφού δεν έγιναν πράξη και όπου έγιναν κάποιες προσπάθειες
κατέρρευσαν… έτσι μας χλευάζουν για ”το τέλος των ψευδαισθήσεων…που
μας στοιχειώνουν”… Μας κατηγορούν για εμμονές και αγκυλώσεις, αυτοί που
ότι εφαρμόζουν μόνο εμμονικό χαρακτηρίζεται και είναι πολύ μακριά από τις
απαιτήσεις και τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας.
Έχω την πεποίθηση ότι θα μπορούσε να ήταν διαφορετική αν και εμείς από
την πλευρά μας σαν αριστερά, είχαμε βάλει ξεκάθαρες γραμμές/αναχώματα
σε μερικά καίρια ερωτήματα, όπως :
- Τι θεωρούμε εμείς ”επιτυχία” και πως μπορούμε να την αποκτήσουμε,
- Ποιές πρέπει να είναι οι προτεραιότητες μας και ποιές οι κόκκινες γραμμές.
Κατ’ αρχήν δεν συζητάμε πλέον ιδεολογικά παρά μόνο πολιτικά και αυτό
καθαυτό το γεγονός μας αφαιρεί το μεγάλο μας ατού, να προβάλουμε την
ανωτερότητα των προτάσεων της αριστερας που έχουν στο κέντρο τους τον
άνθρωπο, σε σύγκριση με αυτές του άκρατου καταναλωτικού τρόπου ζωής,
που το μόνο του μέλημα είναι, το κυνήγι του χρήματος για την απόκτηση
δύναμης και επίδειξης. Και όταν κάποιοι διαφοροποιούνται σε αυτό είναι
δακτυλοδεικτούμενοι σαν την μύγα μες στο γάλα. Έτσι αναγκαστικά αυτό
που συνήθως κάνουμε είναι να υπενθυμίζουμε συνεχώς τα αυτονόητα!!!!
Είμαστε ευάλωτοι σε επιχειρήματα του στύλ ”δεν υπάρχουν πλέον ιδεολογίες”,
τα πάντα εξαρτώνται από το χρήμα, και επομένως είναι θεμιτό να κάνουμε τα
πάντα για να το αποκτήσουμε.
Δεν μπορέσαμε να αναπτύξουμε και να προβάλουμε τον δικό μας τρόπο
σκέψης και τρόπο ζωής σύμφωνα με τις σημερινές ανάγκες του ατόμου
ως προσωπικότητα και όχι ως καταναλωτικό ον. Έτσι σήμερα κυριαρχεί
η κομπίνα για την κονόμα με αποτέλεσμα φαινόμενα και συμπεριφορές
τύπου Καϊλή, Σπυράκη, Πάτση και των άλλων “αστέρων” να είναι πλέον
ο κανόνας και όχι η εξαίρεση του.
Δεν πρέπει επίσης να περνάει απαρατήρητο το γεγονος ότι σήμερα λείπουν
οι μεγάλοι ιδεολόγοι / δάσκαλοι του παρελθόντος που έθεταν τα φιλοσοφικά
ερωτήματα και άφηναν έντεχνα τις απαντήσεις αργά η γρήγορα να τις δώσει η
κοινωνία. Και όσων υπάρχουν οι απόψεις τους τουλάχιστον δεν προβάλλονται.
Ένα μεγάλο επίσης ζήτημα είναι και ο κοινωνικός αποκλεισμός διαφόρων
κοινωνικών ομάδων ο οποίος συνήθως γεννάει βίαιες συμπεριφορές όπως
γίνεται στην περίπτωση με τους Ρομά. Στην κηδεία του 16χρονου Ρομά
δεν βρέθηκε κανείς εκπρόσωπος κόμματος να συμπαρασταθεί και να
συλληπηθεί τους οικείους του. Καμμία κυβέρνηση δεν έσκυψε σοβαρά
και υπεύθυνα πάνω στα προβλήματα τους ώστε να ενταχθούν στην κοινωνία
με αποτέλεσμα να επιδίδονται σε παράνομες και αντικοινωνικές πράξεις
που τους απομακρύνουν από την ενσωμάτωσή τους.
Τέλος το τεράστιο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής είναι υποβαθμισμένο
και απασχολεί ελάχιστα τις σημερινές κοινωνίες, ενώ θέματα όπως αυτά της
διεθνιστικής αλληλεγγύης θεωρούνται πλέον ντεμοντέ και προκαλούν την
ειρωνεία και την χλεύη των “νομοταγών” πολιτών.
Θυμίζω επίσης την μεγάλη απήχηση που είχε στην δεκαετία του εξήντα το κίνημα
του 1 1 4 , για την υπεράσπιση των στοιχειωδών συνταγματικών δικαιωμάτων
των πολιτών, ενώ σήμερα οι παρακολουθήσεις μέσω Predator και άλλων
παράνομων μεθόδων αποτελούν αντικείμενο απλών τηλεοπτικών διαξιφισμών
και σχολιων στο Twitter, ενώ θα έπρεπε να είχε γίνει η σημαία της καθημερινών
μας διεκδικήσεων για διαφάνεια και δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος.
Σε μια δημοκρατικά δομημένη πολιτεία και σκεπτόμενη κοινωνία με αποδεδειγμένα
τέτοια γεγονότα, καμμία κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να σταθεί πάνω απο 24 ώρες !!!
Ακόμη και στα θέματα των προσφύγων αν και είμαστε πιο μπροστά απο άλλες
πολιτικές δυνάμεις, έχουμε σοβαρές ελλείψεις και στις προτάσεις σχετικά με
την αντιμετώπισή τους και την πρακτική εφαρμογή τους. Ένα μεγάλο θέμα
επίσης είναι η ένταξή τους στην κοινωνία και την παραγωγή.
Ύστερα από αυτές τις διαπιστώσεις μου (εάν φυσικά είναι σωστές) , και άλλες
ανάλογες που θα μπορούσε κάποιος να εγείρει, το ερώτημα που προκύπτει είναι :
”και τώρα τι πρέπει κάνουμε; η τι μπορούμε να κάνουμε;”
Είναι ένα ερώτημα που μόνο η κοινωνία μπορεί να απαντήσει, χρειάζεται όμως
να βάλουμε κι’ εμείς ένα χεράκι…
Ελπίζω οι παραπάνω σκέψεις μου να δώσουν τροφή για παραπέρα συζήτηση,
(θα ήταν ευχής έργον), και με ενδιαφέρον περιμένω να ακούσω τα όποια σχόλια,
διαφωνίες, κριτικές, διορθώσεις, τις όποιες αντίθετες γνώμες και απόψεις, και
αντιδράσεις (θετικές η αρνητικές) που θα υπάρξουν, (γενικώς είμαι όλος αυτιά!!!)
Αναγνωρίζω ότι είναι πολλά τα θέματα που θίγει το ανωτέρω κείμενο αλλά επειδή
πιστεύω ότι είναι αλληλένδετα δεν μπορώ να τα παραβλέψω. Έτσι “καλή τη πίστη”
σκεπτόμενος παραθέτω τα ανωτέρω στην κρίση σας και σας ευχαριστώ για την
υπομονή και την προσοχή σας …
Εύχομαι το 2023 να καλύψει πλήρως τις προσδοκίες σας !!!
Καλή και δημιουργική χρονιά σε όλους !!!
Μίμης Ζαφειράτος
Πειραιάς 30 του Δεκέμβρη του 2022
Το kefaloniastatus.gr θα χαρεί να φιλοξενήσει οποιαδήποτε σκέψη, κριτική ή συμπλήρωση σχετικά με την παρέμβαση του κ. Ζαφειράτου. Η δημόσια συζήτηση σε αυτά τα κρίσιμα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα θεωρούμε πως είναι αναγκαία!
