Μαρία Καμπίτση*

Άρχισα να σκέφτομαι αυτό το κείμενο ένα πρωί του Ιουλίου, μετά τη γυναικοκτονία στη Φολέγανδρο. Όταν κάθισα να γράψω, είχαν μεσολαβήσει ακόμα δύο, στη Δάφνη και στη Λάρισα, και μια απόπειρα στη Ρόδο. Από τότε, άλλη μία στην Κρήτη, και η τελευταία στη Ρόδο. Μαζί μ’ αυτές στα Γλυκά Νερά και στο Πήλιο, έχουμε εφτά σε λίγους μήνες. Τώρα που τα «περιστατικά» είναι μαζεμένα, τώρα που φαίνεται η τρομακτική ομοιότητά τους, μπορούμε να το πούμε με τ’ όνομά του;

«Μα, γιατί γυναικοκτονία; Και οι γυναίκες άνθρωποι είναι, το ανθρωποκτονία αρκεί.»

Ένα απ’ τα πιο δύσκολα πράγματα είναι να εξηγήσεις αυτό που σου φαίνεται προφανές. Ωστόσο, θα κάνω μια προσπάθεια.

Πρώτα απ’ όλα, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα διαφορετικά κίνητρα; Μπορούμε, ας πούμε, να διακρίνουμε τις «κτηματικές διαφορές» από το «ή θα σ’ έχω εγώ ή δεν θα σ’ έχει κανείς»; Στη δεύτερη περίπτωση, το αντικείμενο «διεκδίκησης» είναι η ίδια η γυναίκα. Η ίδια η γυναίκα είναι αντικείμενο.

«Μα, μια γυναίκα δεν μπορεί να το κάνει; Πόσα ‘θα σου ρίξω βιτριόλι’ έγιναν πράξη στο παρελθόν;»

Ας πούμε αρκετά. Στο παρελθόν. Με κίνητρο συνήθως το ότι ο άντρας «εξέθεσε» τη γυναίκα, την «ατίμασε» και εξαφανίστηκε. Τότε, που η γυναίκα δεν ήταν παρά η παρθενιά της, προϋπόθεση για να παντρευτεί και να ζήσει μια «τίμια ζωή». Ναι, και οι γυναίκες μπορεί να οδηγηθούν στο έγκλημα. Εσχάτως όμως, τα «εγκλήματα πάθους» είναι ανδροκρατούμενο πεδίο.

«Έγκλημα πάθους», λοιπόν. Και στο σημείο αυτό ανοίγω μια παρένθεση και δηλώνω περήφανα ξενέρωτη. Κοινώς, μου φαίνεται αδιανόητο να σηκώσει κάποιος χέρι πάνω μου, και της ίδιας άποψης είναι και ο σύντροφός μου. Απέχει από παθιασμένες συμπεριφορές, όπως το να μου δίνει κάνα χαστούκι πού και πού για ν’ ανάβουν τα αίματα, ή να δείχνει πόσο πολύ με αγαπάει με το να μην με αφήνει να βγω έξω χωρίς εκείνον, να έχω άντρες φίλους ή να φοράω κοντή φούστα. Υποθέτω πως φταίνε και οι γονείς. Έτσι, η μάνα μου, που πάντα μου έλεγε να μην ανεχτώ ούτε την κίνηση που λέει «θα φας σφαλιάρα», και φυσικά ο πατέρας μου, που δεν έκανε ποτέ αυτήν την κίνηση, έσβηναν λίγο λίγο τη φλόγα από μέσα μου, και απομάκρυναν την πιθανότητα να γνωρίσω τον πραγματικό έρωτα. Αυτά, γιατί πρόσφατα μια γνωστή συγγραφέας μας είπε ότι το ξύλο μπορεί να είναι σύνηθες στις σχέσεις.

Μήπως σιγά σιγά, να σταματήσουμε να μπλέκουμε την αγάπη, τον έρωτα, το πάθος, την τιμή, την αξιοπρέπεια με τη βία και το φόνο;

«Μα, δεν είναι όλοι οι άντρες ίδιοι!», ή αλλιώς #NotAllMen.

Ίδιας τάξεως επιχείρημα με το «να κάνουνε Πράιντ και οι στρέιτ», και το #AllLivesMatter ως «απάντηση» στο #BlackLivesMatter. Επιχείρημα-γροθιά στο στομάχι. Στο στομάχι ελέφαντα. Από δίχρονο παιδί. Φυσικά και δεν είναι όλοι οι άντρες έτσι. Αλλιώς θα ζούσαμε όλες περιμένοντας τη σφαίρα ή το μαχαίρι μας – ή το μαξιλάρι μας, αν ο καλός μας είναι πιο «συγκροτημένη προσωπικότητα» και δεν του πάει το σπλάτερ.

Και πόσοι άντρες δεν έχουν υποφέρει επειδή δεν είναι αρκετά άντρες, δηλαδή αρκετά βίαιοι, κτητικοί φαλλοκράτες, έτοιμοι να πηδήξουν ό,τι κινείται και ν’ αστράψουν μία στη δικιά τους, επειδή κοίταξε αλλού;

«Μα, είναι διαταραγμένος ο άνθρωπος!»

Ναι, έχει μια σοβαρή ψυχική νόσο που λέγεται είμαι-άντρας-και-το-κέφι-μου-θα-κάνω. Σε περιπτώσεις ελαφράς νόσησης, οι ασθενείς πίνουν απλώς ένα ποτήρι παραπάνω και ξεραίνονται στον ύπνο. Στις πιο βαριές, και παράλληλα με την επίδραση εξωγενών παραγόντων όπως οι παραινέσεις της αμέσως προηγούμενης παραγράφου, παίρνουν την καραμπίνα. Και κάνουν το κέφι τους: σκοτώνουν αυτή που τους το χαλάει.

«Μα, γιατί δεν έφυγε;»

Είδαμε, λοιπόν, κι αυτές που έφυγαν. Αυτές που αγνόησαν τα «βρείτε τα, ρε παιδιά» και τα «μη χαλάσεις το σπίτι σου», ως απαντήσεις σε καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας. Την ευθύνη την έχει πάλι η γυναίκα. Διότι αναγνωρίζεται στον άντρα το δικαίωμα να χάνει πού και πού την ψυχραιμία του – χωρίς να χάνει, απ’ την πρώτη φορά που θα συμβεί αυτό, την ελευθερία του. Μέχρι να την σκοτώσει. Και να ψάχνουμε όλοι ένα σύννεφο να πέσουμε. Γιατί δεν μπορείς να φύγεις αρκετά μακριά. Γιατί θα σε κυνηγήσει, και θα σε βρει. Στα βράχια, στη δουλειά σου, σ’ άλλη πόλη, έξω απ’ το σπίτι σου.

Γυναικοκτονία: νέος όρος, για μια παλιά πρακτική. Γυναικοκτονία: ούτε νομικίστικη έννοια, ούτε λόξα των φεμινιστριών. Αυτή η εμμονική άρνηση στη χρήση της λέξης, είναι απολύτως μέρος του προβλήματος. Γυναικοκτονία, όχι ανθρωποκτονία: σε σκοτώνω, ακριβώς γιατί δεν σε αναγνωρίζω ως ίσο, αυτόνομο άνθρωπο, αλλά ως κτήμα, λάφυρο, προέκταση του ανδρισμού μου, ως επιβεβαίωσή του. Υπάρχεις μόνο γι’ αυτό, κι αν δεν κάνεις τη δουλειά σωστά, σου αξίζει να πεθάνεις.

Γυναικοκτονία. Να δώσουμε στα παιδιά που μεγαλώνουν τώρα μια λέξη που θα αποσυνδέει de facto την αγάπη, τον έρωτα, την αξιοπρέπεια και την τιμή τους από τη βία. Να τους δώσουμε μια λέξη που θα αποσυνδέει de facto τον ανδρισμό τους απ’ το δικαίωμά τους πάνω στη ζωή της γυναίκας, τη θηλυκότητά τους απ’ την πλήρη εκχώρηση του εαυτού τους στον άντρα. Να θεωρούν αυτονόητο αυτόν τον όρο, που τώρα ξενίζει, και αδιανόητο αυτό που περιγράφει.

Πάμε, λοιπόν, πίσω. Να βρούμε όλες τις «κακές στιγμές», όλα τα «εγκλήματα πάθους» που θυμόμαστε ν’ ακούσαμε στις ειδήσεις, και να τα πούμε με τ’ όνομά τους: γυναικοκτονίες.

Μήπως αρχίσουν να μπορούν να ζουν και χωρίς εμάς, μήπως πάψουν να «θολώνουν».

Μήπως πάψουμε να γινόμαστε κάθε μέρα λιγότερες.

*Μαρία Καμπίτση
Υπ. διδακτόρισσα, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Εικόνα άρθρου: bhekisisa.org