του Λεωνίδα Μοίρα
Πρόκειται για ένα βιβλίο, που προσπαθεί να διερευνήσει τις οθωμανικές αντιλήψεις και αντιδράσεις στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ο συγγραφέας του είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος από το Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης και δρ Οθωμανικής Ιστορίας.
Αξιοποιώντας ο Λ. Μοίρας τις οθωμανικές πηγές, διεισδύει στον ιδεολογικοπολιτικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ερμηνεύει τις αντιδράσεις της οθωμανικής εξουσίας. Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ πίστευε ότι η Επανάσταση των Ελλήνων είχε αμφισβητήσει τη νόμιμη κυριαρχία του. Επειδή η «ανταρσία» των Ελλήνων υπονόμευε την εξουσία του, προσπάθησε να διαχειριστεί το ζήτημα της υπακοής των υπηκόων του και της συνοχής της αυτοκρατορίας του.
Παρουσιάζει, επίσης, ο συγγραφέας και ερμηνεύει τις αντιδράσεις των Οθωμανών απέναντι στην εμπλοκή των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στην Ελληνική Επανάσταση. Κατά την οθωμανική αντίληψη οι επεμβάσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σχετίζονταν με τη διαχρονική αντιπαλότητα χριστιανικού και μουσουλμανικού κόσμου αλλά και με την προώθηση των γεωστρατηγικών και οικονομικών συμφερόντων των ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων στην Ανατολή.
Ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που μας δίνει για τις προσλήψεις και τις εκτιμήσεις των Οθωμανών χρονικογράφων εκείνης της εποχής. Αναφέρεται στο ρόλο της εκπαίδευσης των «Ρωμιών», στην επίδραση του ορθόδοξου κλήρου, στις δραστηριότητες των Φαναριωτών, στο ρόλο του Αλή πασά, στην έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες κ.λπ. Έτσι, εμπλουτίζονται οι γνώσεις μας για την οθωμανική οπτική, καθώς μέχρι τώρα για τα ζητήματα αυτά είχαμε μόνο το βιβλίο του Νικηφόρου Μοσχόπουλου «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Τι έγραψαν οι Τούρκοι ιστοριογράφοι εν αντιπαραβολή και προς τους Έλληνας ιστορικούς», (1960).
Ο συγγραφέας, τέλος, κάνει λόγο και για τις οθωμανικές αντιδράσεις μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Σοβαρές ήταν οι διαφωνίες και οι εντάσεις που εκδηλώθηκαν από την οθωμανική πλευρά κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την επίλυση διαφόρων ζητημάτων, όπως η χάραξη της συνοριακής γραμμής, η ρύθμιση κάποιων αποζημιώσεων, το «Αυτοκέφαλο» της Εκκλησίας της Ελλάδας κ.ά.
Το βιβλίο του Λεωνίδα Μοίρα μας βοηθά να απαλλαγούμε από στερεότυπα. Μακριά από μια εθνοκεντρική αφήγηση και κάποιους ιστορικούς αναχρονισμούς η μελέτη των σύγχρονων οθωμανικών πηγών μας δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθούμε την οθωμανική οπτική για την Επανάσταση του 1821, ώστε να αποκτήσουμε σφαιρικότερη εικόνα του ιστορικού πλαισίου, μέσα στο οποίο διαδραματίστηκαν εκείνα τα επαναστατικά γεγονότα. – Το βιβλίο απόκειται στο Δανειστικό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης.
Πέτρος Πετράτος
Φιλόλογος, Δρ Ιστορίας
