Πόσες φορές έχουμε πει αυτή την κουβέντα σε κάποιο παιδί, στα εγγόνια μας, στα παιδιά φίλων μας ή ακόμα και στα δικά μας παιδιά; Πόσες φορές μας πίεζαν και εμάς όταν ήμασταν παιδιά να φιλήσουμε τη γιαγιά, τον παππού, τον θείο (ή ακόμα και να κάτσουμε στα πόδια του Αγ. Βασίλη για μία ωραία Χριστουγεννιάτικη φωτογραφία) ενώ εμείς δειλά-δειλά κρυβόμασταν και το αποφεύγαμε -όχι πάντα επιτυχώς- όμως, παρ’ όλα αυτά, το κάνουμε και εμείς στα δικά μας παιδιά; Η οικογένεια στην Ελλάδα είναι ένας ισχυρός θεσμός και δε νοείται συνάντηση με τα στενά σε εμάς, συγγενικά και μη, πρόσωπα που να μη συνοδεύεται από αγκαλιές και φιλιά. Οι στιγμές, λοιπόν, που οι κοινωνικές εκείνες συμβάσεις καλούν τα παιδιά να τρέχουν, να φιλάνε και να αγκαλιάζουν τα αγαπημένα σε εκείνα πρόσωπα (γιαγιάδες, παππούδες, φίλοι και γενικότερα συγγενείς) ενώ το παιδί δε μοιράζεται την ίδια ανάγκη, είναι μία αμήχανη στιγμή, τόσο για τα ίδια τα παιδιά, όσο και για τους γονείς. Όλοι λαχταράμε και περιμένουμε αυτή την εγκάρδια στιγμή ίσως, όμως, όχι και το ίδιο το παιδί.

Οι γονείς, συνήθως, πιέζουμε το παιδί εκείνες τις στιγμές. Το σπρώχνουμε απαλά προς το συγγενικό πρόσωπο και νιώθουμε άβολα που το παιδί μας δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που “πρέπει” να κάνει. Με τη σειρά τους οι τελικά “μη αποδέκτες” της εγκάρδιας εκδήλωσης τρυφερότητας πιθανόν να νιώθουν απόρριψη ή και, ακόμα, πως το παιδί δε νιώθει την αγάπη που εκείνοι νιώθουν προς αυτό. Όμως στην πραγματικότητα αυτό δεν σημαίνει πως το παιδί δεν τους αγαπά. Σημαίνει απλά πως το παιδί έχει καταφέρει να αντιστέκεται στις επιθυμίες των άλλων και να σέβεται τις δικές του, έχει μάθει να “ακούει” την ανάγκη για τον προσωπικό του χώρο και χρόνο για εκδήλωση συναισθημάτων, αλλά και τις ανάγκες του σώματός του που κάποιες φορές δεν θέλει να δεχθεί αγκαλιές και φιλιά. Και το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ, όσον αφορά τις ανάγκες του.

Τα παιδιά πρέπει να διδαχθούν να ακούν και να σέβονται το σώμα τους, αφού πρώτα το σεβαστούμε εμείς και δεν το αγγίζουμε χωρίς την έγκριση τους, ούτε για εκδήλωση αγάπης (φιλί, αγκαλιά), ούτε όμως και ως μορφή πειθαρχίας και ας είναι ένα απλό χτύπημα στην παλάμη ή ένα απαλό τράβηγμα μαλλιών.

Οι “απαιτήσεις” μας αυτές για εγκαρδιότητα είναι γεμάτες με καλές προθέσεις και αγάπη, όμως όταν σεβαστούμε τις ανάγκες των παιδιών τότε τα παιδιά θα μας ανταμείψουν. Οι τρόποι που θα το κάνουν αυτό είναι άπειροι και όλοι τους ανεκτίμητοι. Θα κάτσουν δίπλα μας, θα διαβάσουμε ένα βιβλίο, θα επιδιώξουν να μας μιλήσουν, θα μας κάνουν μέτοχους στην καθημερινότητα τους, θα μας μιλήσουν για τους φίλους τους και το σχολείο τους, θα μας κάνουν κοινωνούς στα παιχνίδια τους και γιατί όχι και στα όνειρα τους. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να βοηθήσουμε τα παιδιά να εκδηλώσουν την αγάπη ή την συμπάθεια τους για κάποιον όταν δεν επιθυμούν αγκαλιές και φιλιά. Μία χειραψία, ένα “κόλλα πέντε”, η ένωση των γροθιών μας (ιδιαίτερα αγαπητό στα μικρά παιδιά) ή ένα μεγάλο ειλικρινές χαμόγελο αρκούν για να μας δείξουν την αγάπη τους και την χαρά τους που μας βλέπουν.

Η πιθανή απογοήτευση για ένα φιλί ή μία αγκαλιά που δεν λάβαμε από ένα οποιοδήποτε  παιδί ή ακόμα και από ίδιο το δικό μας το παιδί ή από το εγγόνι μας θα εξαφανιστεί δια μαγείας όταν αναλογιστούμε τα βαθειά μηνύματα που του προσφέρουμε και γιατί είναι σημαντικό να μην το πιέζουμε σε αυτά τα ζητήματα:

• Το παιδί πρέπει να μάθει την έννοια της συναίνεσης, όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα, και ειδικά σε θέματα που αφορούν τον έλεγχο του σώματος του. Το παιδί έτσι κατανοεί πως ο λόγος του έχει αξία και βαρύτητα και πως το “όχι” του σημαίνει όχι και είναι απόλυτα σεβαστό.
• Μαθαίνοντας πως το όχι είναι όχι το παιδί μαθαίνει με την σειρά του να σέβεται και εκείνο τα “όχι” των άλλων ανθρώπων και να μην ακουμπάει το σώμα του άλλου, ιδιαίτερα σημαντικό μάθημα για την επικείμενη εφηβεία.
• Τα παιδιά μαθαίνουν να ακούν, αλλά και να εκφράζουν την φωνή μέσα τους, όταν κάτι τους κάνει να νιώθουν άβολα.
• Τα παιδιά μαθαίνουν πως δεν πρέπει να “χρησιμοποιούν” το σώμα τους για να ευχαριστήσουν άλλους, ούτε είναι υποχρεωμένα να “ικανοποιούν” έναν ενήλικα, αλλά αντιθέτως εκείνα τα ίδια κατέχουν την εξουσία στο σώμα τους και κανείς δεν μπορεί και δεν πρέπει να τα αγγίξει χωρίς την έγκριση τους. Σκεφτείτε τι κινδύνους επιφυλάσσει όταν το παιδί μαθαίνει επανειλημμένα ότι οι άλλοι, ακόμα και οι αγαπημένοι άλλοι, παραβιάζουν τη “ζώνη άνεσης του” αγγίζοντας το σώμα του όταν το ίδιο δεν νιώθει άνετα και αναλογιστείτε πόσο μεγαλύτερη αξία θα έχει ένα αυθόρμητο φιλί ή αγκαλιά με πρωτοβουλία του ίδιου του παιδιού.

Εμείς, ως γονείς, ας κατανοήσουμε πως τα φιλιά και οι αγκαλιές δεν ανήκουν σε εκείνα τα “υποχρεωτικά καθήκοντα” που πρέπει το παιδί μας να κάνει (π.χ. να φάει, να πλυθεί, να διαβάσει) ούτε λαμβάνεται ως κακή συμπεριφορά η μη εκδήλωσή τους. Ας τα διδάξουμε να καλλιεργήσουν και να ακούν το ένστικτο τους και εκείνες τις αμήχανες στιγμές που ο κόσμος περιμένει την αγκαλιά τους και το φιλί τους ας τα ρωτήσουμε πρώτα “Η γιαγιά (ο παππούς, η θεία κτλ) θα ήθελε ένα φιλί/αγκαλιά από εσένα, τι λες, θα’ θελες να της το δώσεις”; Για εκείνους τους συγγενείς που όλο αυτό θα τους ακουστεί “περίεργο” και ίσως πρωτοφανές, εξηγήστε τους το σκεπτικό σας και την απόφαση σας να μην πιέζετε το παιδί σας στην εκδήλωση των συναισθημάτων του. Εξάλλου και εκείνοι με την σειρά τους ως ενήλικες θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειριστούν την απόρριψη μιας αγκαλιάς ή ενός φιλιού όσο ευγενική και καλοπροαίρετη να είναι η προσφορά τους και να μην μεταθέτουν την ευθύνη για την ματαίωση τους στο παιδί, γιατί όλοι θα συμφωνήσουμε πως η τρυφερότητα δεν πρέπει ποτέ να επιβάλλεται.

Οκτώβριος, 2022

Ελένη Φλέβα

Ψυχολόγος ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Κεφαλληνίας