Εικόνα τίτλου: “Γυναίκες σε πέτρα” Κική Παπαδάτου 2019, Γλυπτά. Κεφαλονιά, Αγία Ευφημία.
Με αφορμή το κείμενο του Γιάννη Βαρούχα «Πάτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι», θυμήθηκα κάποια παλιότερα δικά μου κείμενα, που έγραψα για την αυταρχική και δογματική συμπεριφορά. Ο Γιάννης Βαρούχας μας περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την αυταρχική συμπεριφορά ενός πατέρα προς το γιό του, για θέματα θρησκευτικής νηστείας, με τραγική κατάληξη το θάνατο του παιδιού και την αυτοκτονία της μητέρας από θλίψη.
Στα «Δύο θρανία», τη δική μου ιστορία, κάθονται τέσσερα παιδιά εντεκάχρονα, δύο κορίτσια και δύο αγόρια, η Μαρία και η Κατερίνα μπροστά, πίσω ο Γιώργος και ο Διαμαντής. Η δασκάλα τους η κ. Μάγδα, είχε καταλάβει ότι τα τέσσερα παιδιά είχαν κάτι κοινό, κάτι που τα έδενε. Ίσως αυτό τα τράβηξε να κάθονται μαζί, μόνα τους διάλεξαν τα θρανία και εκείνη δεν έφερε αντιρρήσεις. Ήξερε ότι είχαν και τα τέσσερα αυταρχικές μανάδες, με έντονη προσωπικότητα, ενώ αντίθετα οι μπαμπάδες ήταν «απόντες». Τα δυο κορίτσια και ο Γιώργος είχαν πατεράδες με ήπιο καλοσυνάτο, υποχωρητικό χαρακτήρα, ενώ ο Διαμαντής μεγάλωνε μόνος με τη μητέρα του, στον πόλεμο οι αντάρτες είχαν σκοτώσει τον πατέρα.
Ο Διαμαντής, καλό παιδί, αλλά οι φίλοι του ήξεραν ότι είχε ανάγκη από συνεχή επιβεβαίωση. Ζήταγε πράγματα, ήταν και καλομαθημένος από την αυταρχική χαροκαμένη μάνα και τη δοτική γιαγιά του, ούτε όρια ούτε τίποτα! Όλα τα παιδιά έλεγαν τα νέα τους μετά το σαββατοκύριακο ή τις διακοπές, ο Διαμαντής τους ζήταγε σάντουιτς, παγωτά, χατίρια συνέχεια, σαν όλος ο κόσμος να του χρώσταγε πάντα κάτι. Ήταν απαιτητικός, ήθελε να κερδίζει στα παιχνίδια και όχι πάντα με άμιλλα, ανταγωνιστικά, όμως οι φίλοι του ένοιωθαν πως όλα ξεκίναγαν από το βίαιο θάνατο του πατέρα. Ήξερε όμως και να δίνεται ολοκληρωτικά όσο κανείς, ενδιαφερόταν για καθετί, έδινε λύσεις και αυτό τον κρατούσε στην παρέα. Ήταν η φωνή και ο μεσολαβητής τους στο καθετί, στους δασκάλους, στο bulling των συμμαθητών, στα πάντα. Ήταν η φωνή που τους έλειπε!
Σε κάποιο μάθημα, μίλησαν για υγιεινή διατροφή. Στο διάλειμμα η κουβέντα τους συνεχίστηκε με ιστορίες για μπάμιες και σελινόριζες.
Η Μαρία τους είπε για τις μπάμιες που σιχαινόταν. Τις μαγείρεψε κάποτε η μητέρα, αλλά εκείνη αρνήθηκε να φάει «δεν μου αρέσουν, μπορώ να φάω κάτι άλλο;», ρώτησε. «Αυτό το φαγητό έχουμε, αν δεν το θέλεις πήγαινε στο δωμάτιό σου» απάντησε η μάνα και κανείς δεν έφερε αντίρρηση, ούτε ο πατέρας ούτε τα αδέλφια της. Μετά από αυτό η μητέρα, επί μία εβδομάδα μαγείρευε κάθε μέρα μπάμιες, μεσημέρι βράδυ, το ίδιο για όλους. Τις έβλεπε η Μαρία, έπινε νερό έτρωγε μια φέτα ψωμί και κλεινόταν στο δωμάτιό της. Την τρίτη μέρα δοκίμασε κάνα δυο κομμάτια με αηδία και έτρεξε να κλειστεί. Τέταρτη και πέμπτη μέρα την έκοψε για τα καλά η πείνα «Δεν είναι και τόσο άσχημες» σκέφτηκε και έφαγε το μισό πιάτο. Την έβδομη μέρα, έγλειψε και τη σάλτσα. Σήμερα, τους ομολόγησε, οι μπάμιες είναι το καλύτερό της φαγητό! Την κοίταζαν με αγάπη και συμπόνια!
Η Κατερίνα, είπε ότι λατρεύει τις μπάμιες. Η μητέρα της, σε κάθε υποψήφιο γαμπρό που έφερνε η αδελφή της στο σπίτι για να τον γνωρίσουν οι γονείς, μαγείρευε κοτόπουλο με μπάμιες. Έτσι το έκανε, για να τους δοκιμάζει, σιγά μην έφτιαχνε πατάτες που τις τρώνε όλοι! Η αδελφή της ήθελε να πεθάνει κάθε φορά, γιατί δεν ήξερε αν ο φίλος της θα φάει με ευχαρίστηση, αν θα υποκριθεί ότι του αρέσουν, ή θα πει, δυστυχία της, ότι δεν τρώει μπάμιες! Δεν τους ενημέρωνε όμως από πριν, τους δοκίμαζε ίσως και εκείνη! Μετά από δυο τρεις φορές, παντρεύτηκε τον άντρα που κοντράρισε τη μάνα της «Δεν μου αρέσουν οι μπάμιες, θα φάω τυράκι με ψωμί και φρούτα, ευχαριστώ», είπε με ευγένεια και αυτοπεποίθηση, αλλά ποτέ δεν τον συμπάθησε η μάνα! Ήταν σκληρή και αυταρχική γυναίκα και ας έκανε μεγαλόσταυρους η θεούσα. Ήταν και η μάνα της αυστηρή, η γιαγιά της Κατερίνας. Αποκλήρωσε το γιο της γιατί παντρεύτηκε γυναίκα που δεν ήθελε. Όταν γεννήθηκε το πρώτο τους παιδί, η νύφη σε δυο μήνες χτύπησε την πόρτα της πεθεράς με το μωρό στην αγκαλιά, να συμφιλιωθούνε. Άνοιξε η μικροκουνιάδα τότε, η μάνα της Κατερίνας «Οι γονείς μου δεν είναι εδώ και μου είπαν να μη σε δεχτώ αν έρθεις», είπε βιαστικά από τη μισάνοιχτη πόρτα, την έκλεισε κατάμουτρα και πήγε τρέχοντας να θυμιατίσει. Έμεινε άναυδη η νύφη, έσφιξε το μωρό της στην αγκαλιά και έφυγε πικραμένη. «Μα είμαστε σχεδόν συνομήλικες, δεν ήθελε να δει το παιδί του αδελφού της;», αναρωτήθηκε η νιόπαντρη. Αυτή η θεούσα και μεγαλοσταυρούσα, έβλαψε τη νύφη της και στο τέλος, μετά το θάνατο του άντρα της, φθονούσε τη γυναίκα που «έκλεψε» τον αδελφό της. Συνωμότησε να μην παίρνει τη σύνταξη του άντρα της, να μη φτάνει ποτέ στα χέρια της. Η αρχή ίδια με το τέλος, δεν αλλάζουν οι κακοί άνθρωποι και ας σταυροκοπιούνται όλη μέρα! Άκουγε τις ιστορίες από τρίτους η Κατερίνα και τα έλεγε στους φίλους της, που έμεναν με το στόμα ανοιχτό για ώρα, «Μωρέ τι μάνα και γιαγιά σου τύχανε εσένα;», της έλεγαν!
Ο Γιώργος τους μίλησε για τις σελινόριζες. Αυγοκομμένες με χοιρινό που έφτιαχνε η δική του μάνα. Τις έτρωγε, αλλά τον τρώγανε. Πού να πει ότι δεν του αρέσουν, θα τις μαγείρευε κάθε μέρα, σαν τη μάνα της Μαρίας με τις μπάμιες. «Μια στο τόσο δεν βαριέσαι, τις κατεβάζω», τους είπε. Δεν τον ήθελε η μάνα του, ήθελε να κάνει κόρη, πολύ μικρό του φόραγε φουστάνια και κορδέλες στα μαλλιά, είχε φωτογραφίες. Τον έβαζε να κάνει δουλειές, να πλένει και τα πιάτα. Μια φορά, το νερό που μούλιαζε η κατσαρόλα, ήταν πιο χαμηλά από ένα σκληρό στεφάνι καμένου φαγητού που είχε κολλήσει γύρω-γύρω. Το έτριψε με σύρμα, έβαλε όλη τη δύναμη του, όμως, τελείως δεν έφευγε με τίποτα. Όταν έλεγξε η μάνα αργότερα την κατσαρόλα, «Τι είναι αυτό εδώ;», είπε. «Δεν έφτανε…» ψέλλισε ο Γιώργος, το νερό εννοούσε, για να μουλιάσει το καμένο… αλλά τον διέκοψε απότομα η μάνα «Τι δεν έφτανε το χέρι σου; Μούλιασε το και ξανατρίψτο». Τσιμουδιά δεν έβγαλε ο Γιώργος, αλλά μέσα του έβραζε, για όλα έβραζε!
Η κ. Μάγδα η δασκάλα, άκουγε κατά καιρούς τις συζητήσεις τους, βοήθαγε αν της ζητούσαν όσο μπορούσε. Είχε ενδιαφέρον γι αυτά τα παιδιά, τα παρακολουθούσε στη μετέπειτα ζωή τους, στις σπουδές, στις δικές τους οικογένειες που έφτιαξαν.
Η Μαρία έγινε ένας ήσυχος και αξιαγάπητος άνθρωπος. Η οικογένειά της, ο πολύ μεγαλύτερος άντρας της, μια πατρική φιγούρα, όλοι την λάτρευαν. Μια κλασσική γυναίκα της προσφοράς, υπομονετική σαν τον πατέρα της. Η Κατερίνα έγινε ίδια με τη μητέρα και τη γιαγιά της, αυταρχική, δογματική, θεούσα υποκριτικά και πάντα μπλεγμένη σε μικρο-ίντριγκες, με εξαίρεση τους παιδικούς της φίλους που λάτρευε. Ο Γιώργος σπούδασε και παντρεύτηκε κόντρα στη μάνα του, μια γυναίκα που δεν της χάλαγαν χατίρι στην οικογένειά της. Της έφερνε ψαράκια από την κοντινή ταβέρνα ο πατέρας της, αν δεν της άρεσε το φαγητό. Τη λάτρεψε ο Γιώργος όταν είπε στη μάνα του ότι δεν τρώει σελινόριζες και να μην πιέζει το Γιώργο γιατί ούτε κι εκείνου του αρέσουν. Τους αποκλήρωσαν οι γονείς του, εννοείται, και ο Γιώργος βοήθαγε πια τη γυναίκα του σε όλα, ευτυχισμένος! Ο Διαμαντής, έμεινε μια ζωή ανικανοποίητος, δεν γέμισε ποτέ τα κενά του. Είχε και κρυφές εξωσυζυγικές σχέσεις, σαν υποκατάστατα της αυταρχικής – δοτικής μάνας και της γιαγιάς, που τον μεγάλωσαν. Του έγινε συνήθεια ζωής η φροντίδα από δύο υπερπροστατευτικές γυναίκες. Ο ρόλος του μεσολαβητή τον ακολούθησε και στην υπόλοιπη ζωή του, με όφελος πάντα, εκτός από τους αγαπημένους φίλους του, ίσως κάποιο τραπέζωμα στο τσάμπα!
Στο ψυχαναλυτικό ντιβάνι του Έρωτα, κάλυψαν ή μεγέθυναν επιθυμίες και ελλείμματα.
Ο αυταρχισμός έχει πολλές όψεις και ποικίλες καταλήξεις. Μπορεί να οδηγήσει στην υποταγή, μπορεί να φτιάξει επιθετικούς ανθρώπους-κλώνους, μπορεί να οδηγήσει στην αντίδραση ή και στη θλίψη. Το Μέτρο είναι πάντα το ζητούμενο!
Ο Βαλκάνιος σκηνοθέτης Εμίρ Κουστουρίτσα, στην πολυβραβευμένη ταινία του «Ο Μπαμπάς Λείπει σε Ταξίδι για Δουλειές», δείχνει τις δυνατές σχέσεις της παιδικής ηλικίας, την εσωστρέφεια στην οικογένεια και τον αυταρχισμό που κρύβεται σε όλα τα καθεστώτα.
