Σύμφωνα με την τελευταία απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Abdullah Yalçın κατά Τουρκίας (αρ. 2) της 14.06.2022 (αρ. προσφ. 34417/10) αποφασίσθηκε η απαγόρευση ομαδικού τελετουργικού προσευχής σε κρατούμενο σε φυλακή υψίστης ασφαλείας αλλά ο προσφεύγων δικαιώθηκε λόγω παραβίασης του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας βάσει του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ.
Κατά τα πραγματικά περιστατικά ο προσφεύγων Abdullah Yalçın, Τούρκος υπήκοος, γεννηθείς το 1973 και κάτοικος Diyarbakır (Τουρκία), βρισκόταν υπό κράτηση και εξέτιε ποινή από τον Μάρτιο του 2010 σε φυλακή υψίστης ασφαλείας λόγω διάπραξης του σοβαρού αδικήματος της συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση. Ο διευθυντής της συγκεκριμένης φυλακής αρνήθηκε να επιτρέψει να πραγματοποιηθούν οι καθιερωμένες εκκλησιαστικές μουσουλμανικές προσευχές της Παρασκευής (jumuah) και να λάβει μέρος σε αυτές ο προσφεύγων όπως επιτάσσει το Ισλάμ.
Αρχικά ο Yalçın προσέφυγε στα τουρκικά δικαστήρια αλλά όλες οι προσφυγές του απορρίφθηκαν, τελικά και από το Κακουργιοδικείο του Diyarbakır τον Μάιο του 2010. Εν συνεχεία προσέφυγε στο ΕΔΔΑ επικαλούμενος παραβίαση της ελευθερίας της θρησκείας, δικαίωμα το οποίο αναλύεται και στην εκδήλωση της αυτής θρησκείας- ειδικότερη έκφανση της οποίας αποτελούν και οι εκδηλώσεις λατρείας. Το εν λόγω Δικαστήριο διαπίστωσε ότι: α) οι αρχές δεν διενήργησαν εξατομικευμένη αξιολόγηση, προκειμένου να εξακριβωθεί, εάν ο προσφεύγων μπορούσε να καταταγεί στους επικίνδυνους κρατούμενους ή αντιμετώπιζε δυσκολίες συμμόρφωσης προς τους γενικούς κανόνες κανόνες της φυλακής, β) δεν αξιολόγησαν πιθανούς υφιστάμενους κινδύνους που θα προέκυπταν αν οι κρατούμενοι συγκεντρώνονταν σε ένα συγκεκριμένο χώρο της φυλακής για την προσευχή τους και κυρίως γ) δεν διερεύνησαν την ύπαρξη άλλων κατάλληλων χώρων για την προσευχή.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι αρχές (ο διευθυντής των φυλακών) δεν πέτυχαν τη δίκαιη ισορροπία μεταξύ των διακυβευόμενων αντικρουόμενων συμφερόντων, δηλαδή την ασφάλεια και τάξη στη φυλακή και το δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της συλλογικής λατρείας και εν τέλει διαπίστωσε σαφή παραβίαση του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ.
Πρίν την εξαγωγή οποιασδήποτε κρίσης το δικαστήριο συνεκτίμησε το επιχείρημα της Κυβέρνησης ότι η θρησκεία του Ισλάμ δεν υποχρέωνε όσους στερούνταν της ελευθερίας τους να παρευρεθούν στην εκκλησιαστική προσευχή της Παρασκευής. Διαπίστωσε, από την άλλη πλευρά, ότι δεν υπήρχε τίποτα που να αμφισβητεί ότι η επιθυμία του προσφεύγοντος να παρευρεθεί στις προσευχές της Παρασκευής, μια από τις επιταγές του Ισλάμ, ήταν γνήσια. Δικαιούταν λοιπόν της προστασίας βάσει του άρθρου 9, του δικαιώματος εκδήλωσης της θρησκείας του.
Η Κυβέρνηση υποστήριξε περαιτέρω ότι ο προσφεύγων θα μπορούσε να είχε λάβει μέρος στις προσευχές της Παρασκευής μόνος του στο κελί του, με τους άλλους τρεις συγκρατούμενους με τους οποίους κρατούνταν εκείνη την εποχή. Δεν ήταν, όμως, δυνατό να εξακριβωθεί εάν αυτοί οι κρατούμενοι ήταν πράγματι πρόθυμοι να συμμετάσχουν και το Δικαστήριο απέρριψε το εν λόγω επιχείρημα.
Η συγκεκριμένη απόφαση δίνει σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για την μεταχείριση των κρατουμένων, ακόμα και σε φυλακές υψίστης (!) ασφαλείας και βρίσκεται στο μεταίχμιο μιας ιστορικά κρίσιμης καμπής για τη γείτονα και την προκλητική εξωτερική πολιτική την οποία έχει επιλέξει να ασκεί. Μετά και από τις τελευταίες δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου περί κυριαρχίας στα ελληνικά νησιά οι άρτι εκδοθείσες Frontex παραβιάζουν ευθέως το διεθνές δίκαιο και οξύνουν την κρίση στα ελληνοτουρκικά.
Οι κρατούμενοι σαφώς παραμένουν άνθρωποι, είναι κατακριτέες οι πρακτικές εξαθλίωσής τους – ότι θυμίζει «express του μεσονυκτίου» θα έπρεπε να θεωρείται επονείδιστο εν ετει 2022, με κατοχυρωμένες σε ευρωπαϊκό τουλάχιστον επίπεδο τις ατομικές και συνταγματικές ελευθερίες. Η αποστέρηση στοιχειωδών δικαιωμάτων αυτών και η σωματική και ηθική εξαθλίωσή τους είναι κατακριτέα. Αντίστοιχα και η όποια εργαλειοποίησή τους εν είδει ψηφοθηρίας με πριμοδότηση ανέσεων και service που δε συνάδουν με το περιβάλλον της φυλακής επίσης είναι κατακριτέα.
Οι κρατούμενοι δεν είναι οι καρυάτιδες, Σε καμία περίπτωση δεν έχουν μαρμαρωμένη συνείδηση και έχουν δικαίωμα στην αξιοπρεπή μεταχείριση από την πλευρά των αρχών και της πολιτείας. Έστω και μέσα από τις φυλακές υψίστης ασφαλείας.
*ΕΔΔΑ: Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
