Εικόνα: Η είσοδος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες όπου διακρίνεται η σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα κίτρινα αστέρια σε μπλε φόντο. Φωτογραφία © Γιάννης Βαρούχας.
«Τα αστέρια της Ευρώπης», όταν τα ατενίζει κανείς από οποιοδήποτε σημείο στον κόσμο, ενσαρκώνουν το όραμα για το δημοκρατικό ιδεώδες, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην ομιλία του (18 Νοεμβρίου 2024) στην G20 o Charles Michel, πρόεδρος του Ευρωπαικού Συμβουλίου επισημαίνει τα εξής: «We all face a paradox. We are able to make great achievements in many fields: sciences, green technology and artificial intelligence, to name but a few. Yet, we are unable to eradicate hunger and extreme poverty». Αμέσως παραθέτω την απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης ενός μικρού μας φίλου που όνειρό του είναι να γίνει Ευρωπαίος πολίτης (European citizen).

Ο Αbdul είναι έξι χρονών, είναι Αφγανός και πρίν μερικούς μήνες ξεκίνησε μαζί με συμπατριώτες του το μακρύ ταξίδι από τα βάθη της Ανατολής προς την κεντρική Ευρώπη. Τον συνάντησα στη δομή στην οποία φιλοξενείται αυτό το διάστημα, λίγο έξω από την Αθήνα μαζί με την μητέρα του και την λίγο μεγαλύτερη αδελφή του και του έκανα λίγες σύντομες ερωτήσεις – εν είδει μιας μικρής συνέντευξης.
-Abdul, πόσο καιρό ταξιδεύεις..?
– Περίπου τρείς μήνες..
– Και θέλεις να πάς σε ποια χώρα?
– ..Εμ..στην Γερμανία και..θα δούμε..ίσως στην Αυστρία ή στο Βέλγιο..
– Πιστεύεις ότι θα είναι καλύτερα εκεί?
– Ναι..εκεί θα μπορώ να πηγαίνω σχολείο και να έχω κάθε μέρα νερό, φαγητό και ίσως να έχω δικά μου παιχνίδια…..
Δεν είναι ο μοναδικός ο οποίος επέλεξε – ίσως αναγκάστηκε – να κάνει το μακρύ ταξίδι για να μπορέσει να έχει εκείνος και η οικογένειά του μια καλύτερη ζωή, να μπορέσει να ενταχθεί σε μια «κανονική», όπως μου είπε, μια καλύτερη από την δική του χώρα και η μαμά του να έχει μία κανονική δουλειά, εκείνος ένα κανονικό σχολείο, κάθε μέρα φαγητό, νερό και τα «δικά του» παιχνίδια…
Όλα αυτά που εμείς στην Ευρώπη θεωρούμε αυτονόητα δεν είναι για όλους ανά τον κόσμο. Για πολλούς φαντάζουν μακρινό όνειρο. Ίσως είναι κοινότυπο και χιλιοειπωμένο αλλά, αξίζει να θυμόμαστε ότι το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, προσπαθεί να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσής του. Υπάρχουν χώρες – υποδοχής της ΕΕ που αγκαλιάζουν τον Abdul, παρέχοντάς του το δικαίωμα να ονειρεύεται ένα καλύτερο μέλλον.
Από την επομένη της δημοσίευσης της συνθήκης της ΕΚΑΧ το όχι και τόσο μακρινό 1951 η χώρα μας, η Ελλάδα έκανε το μεγάλο βήμα προς την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, αργότερα (1981) στην ΕΟΚ, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Πολλοί τότε – ακαδημαϊκοί στην Ευρώπη, έγκριτοι νομικοί και οικονομολόγοι μιλούσαν για σύγκλιση με την ευρωπαϊκή ιδέα, εμβάθυνση και ενοποίηση. Οι έννοιες αυτές σήμερα, παρά την άνοδο της ακροδεξιάς, συνδέονται άμεσα με την ευρωπαϊκή (κοινή) ιστορία και μνήμη και, θεωρούνται καλά εμπεδωμένες από τον ευρωπαίο πολίτη. Σε αυτήν την κατεύθυνση συνέδραμε τα μέγιστα η συνθήκη της Λισαβόνας – σοβαρό επίτευγμα η συνθηκολόγηση αυτή – το 2009 διότι αποτέλεσε την ακρογωνιαία λίθο για την δρομολόγηση µιάς σειράς αλλαγών µε σκοπό να έρθει η Ένωση πιο κοντά στους πολίτες της και να επιτευχθεί ο πολυπόθητος διασυνοριακός διάλογος. Για του λόγου το αληθές, το άρθρο 11 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε µια αδιαμφισβήτητα διαφορετική έννοια στη συµµετοχική δηµοκρατία. Με δεδομένη την απαιτητική agenda που επίκειται να συζητηθεί την τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο, για πολιτικές οι οποίες θίγουν ακανθώδη και δισεπίλυτα ζητήματα όπως η εθνική ασφάλεια, η εξωτερική πολιτική, η φορολογία, το μεταναστευτικό ζήτημα, το εμπόριο, η αμέριστη συμπαράσταση στην Ουκρανία, προβάλει πιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη να συµµετάσχουν οι ίδιοι οι πολίτες της ΕΕ σε συζητήσεις και να συνδιαμορφώσουν τις πολιτικές αυτής. Τόσο οι πολίτες όσοι και οι πολιτικοί στην ΕΕ συμμερίζονται αυτή την θέση και εργάζονται εντατικά σε αυτή την κατεύθυνση.
Στο άρθρο 10 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπεται ότι : «1. Η λειτουργία της Ένωσης θεμελιώνεται στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία.2. Οι πολίτες εκπροσωπούνται άμεσα στο επίπεδο της Ένωσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 3. Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στον δημοκρατικό βίο της Ένωσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και εγγύτερα στους πολίτες.4. Τα πολιτικά κόμματα συμβάλλουν στην διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής συνείδησης και στην έκφραση της βούλησης των πολιτών της Ένωσης». Στην ΕΕ ισχύουν οι αρχές της αλληλεγγύης, της συνοχής, της κοινωνικής δικαιοσύνης και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΕ κρατάει αποστάσεις από το σοβινισμό και τον εθνικισμό, επιδιώκει μία παράλληλη ανάπτυξη όλων των κρατών-μελών, μεσολαβεί για τον τερματισμό πολέμων και εμφύλιων συρράξεων και εγγυάται την προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Για πολλά παιδιά σαν τον Abdul η ζωή σε κάποια χώρα της Ευρώπης φαντάζει μακρινό, ίσως απατηλό όνειρο – στην συνθήκη ασφάλειας, ζωής με όρους δημοκρατίας, εγγυήσεις ελευθερίας και αξιοπρεπούς διαβίωσης που παρέχουν οι χώρες της ΕΕ δυνάμει του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ για τους αιτούντες άσυλο σε χώρα κράτος μέλος – της ΕΕ. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες τα εγχώρια ΜΜΕ , τα κόμματα και οι κυβερνήσεις κάνουν πολλές προσπάθειες για να προβάλουν το αξιόλογο έργο της ΕΕ. Εξάλλου, ουδέποτε υπήρξε στόχος της ΕΕ υποκαταστήσει τις εθνικές δημοκρατίες, το αντίθετο, τις πλαισιώνει και τις συνυπηρετεί με θεσμικές πρακτικές οι οποίες έχουν θετικό αντίκτυπο στο κράτος – μέλος, το οποίο καθιστούν μέλος μιας δυνατότερης ομάδας. Η Ευρώπη απλώνει το προστατευτικό της δίχτυ, και αποτελεί την ασφαλιστική δικλείδα για να μπορεί να απολαμβάνει ο ευρωπαίος πολίτης μια ρηξικέλευθη δημοκρατία. Με τη συνέργεια και των δικών μας Ευρωβουλευτών, πολιτικών στελεχών και στελεχών οι οποίοι εργάζονται στους θύλακες της ΕΕ, έχει κατακτηθεί το δικαίωμα να είμαστε ισότιμα κράτη – μέλη τα οποία χαίρουν εμπιστοσύνης από τους ευρωπαίους εταίρους.
Στο υπερεθνικό αυτό σύστημα διακυβέρνησης ο Ευρωπαίος πολίτης οφείλει με δική του ευθύνη να καλλιεργήσει μια πιο μεγενθυμένη και συμμετοχική στις διαδικασίες κουλτούρα. Έχει την δύναμη να το κάνει με τα εργαλεία που του παρέχονται από τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί συν τω χρόνω και από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι κάθε χρόνο όταν γιορτάζουμε την ημέρα της Ευρώπης και της Δημοκρατίας και, να ελπίζουμε να πετύχουμε ακόμη περισσότερα όσον αφορά την επιδραστικότητα των πολιτικών της ΕΕ σε διεθνές επίπεδο. Άλλωστε, για τον κάθε Abdul η Ένωση φτιάχτηκε από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο…
*Το παρόν άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του forum Eυρωπαίων Δημοσιογράφων στην Ε.Ε. της 18ης – 20ης Νοεμβρίου 2024 υπό την αιγίδα του γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.