Εικόνα: Τενεκεδούπολη, Σαρδέλας και Μελένιος. Από τη σχολική παράσταση της Β τάξης του 5ου Δημοτικού Σχολείου Αργοστολίου κατά το ακαδημαϊκό έτος 2022-2023 υπό τη φροντίδα των εκπαιδευτικών Κατερίνας Παύλου και Νίκου Καραμπατζάκη.

Συχνά πυκνά παρατηρούμε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να φιλοξενούν αποκαλύψεις σκανδάλων με πρωταγωνιστές μέλη της ανώτερης οικονομικής και μορφωτικής τάξης. Ενδοοικογενειακή βία, γυναικοκτονίες, βιασμοί ανηλίκων, διακίνηση σκληρών ναρκωτικών και άλλες τραγικές ιστορίες με πρωταγωνιστές ιατρούς, δικαστικούς, δικηγόρους, αξιωματικούς κ.α. μέλη της ελίτ. Το ερώτημα που μπαίνει αυθόρμητα είναι το γιατί παρουσιάζονται μεγάλα ποσοστά παραβατικών, κακοποιητικών και μη κανονικών συμπεριφορών σε πλούσια, μορφωμένα και ευκατάστατα άτομα;

Ένα άρθρο δεν μπορεί ασφαλώς να δώσει πλήρη απάντηση σε αυτό το κοινωνικό φαινόμενο, αυτό άλλωστε δεν αποτελεί τον στόχο μας. Αυτό που θα προσπαθήσουμε να κάνουμε είναι να “ξύσουμε” λίγο την επιφάνεια του ζητήματος, να αποκαλύψουμε μερικές σκέψεις μας για τα βαθύτερα αίτια και να βάλουμε ορισμένα ερωτήματα. Πριν απλώσουμε τη σκέψη μας να πούμε πρώτα ότι αυτές οι ασχήμιες δεν ανήκουν αποκλειστικά σε κάποια συγκεκριμένα τάξη, αλλά διαπερνούν την κοινωνία μας κάθετα και οριζόντια. Ωστόσο, προκαλεί εντύπωση όταν άνθρωποι που θεωρητικά «τα έχουν όλα και έχουν λύσει το οικονομικό τους πρόβλημα» καταφεύγουν σε πρακτικές ανήθικες, παράνομες, βάναυσες και αμφότερα οδυνηρές.

Μία τόσο εύκολη όσο και προφανής απάντηση είναι ο ορθολογισμός. Η γνώση είναι, βλέπετε, δίκοπο μαχαίρι! Σκεφτείτε και πείτε μας αν μπορείτε μία εφεύρεση του ανθρώπου που δεν έχει χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο για κακό (=επιβλαβή και μη χρήσιμο) σκοπό… Μην μπαίνετε στον κόπο, δε θα βρείτε καμία! Ο επιστήμονας που ανακάλυψε τη βιταμίνη C το 1937,ο Albert Imre Szent-Györgyi από την Ουγγαρία ο οποίος μάλιστα τιμήθηκε με Νόμπελ Ιατρικής για αυτή του την ανακάλυψη, ήταν ευτυχής καθώς νόμιζε ότι αυτός, μεταξύ όλων, έκανε μία ανακάλυψη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο για το καλό! Η χαρά του κατεδαφίστηκε σαν άλλος δίδυμος πύργος όταν οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν τη βιταμίνη C κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου προκειμένου οι ναύτες των υποβρυχίων τους να μπορούν να παραμένουν για περισσότερη ώρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας επιτελώντας, έτσι, με περισσότερη αποτελεσματικότητα το δολοφονικό έργο τους…

Ένας μορφωμένος άνθρωπος λοιπόν, μπορεί να σκεφτεί ή να εφεύρει τα επιχειρήματα που θα δικαιολογήσουν τις απαίσιες πράξεις του. Εν ανάγκη, θα αντλήσει παραδείγματα από την ιστορία… είναι  τόσα πολλά! Ο ορθολογισμός, όμως, θα λέγαμε ότι είναι ένα τελικό σύμπτωμα αυτών των συμπεριφορών που εξετάζουμε. Για τα αρχικά αίτια που τις πυροδοτούν, θα πρέπει να πάμε πιο πίσω, στη φάση του «προγραμματισμού». Πάει να πει στην παιδική ηλικία.

Για να γίνει κάποιος ιατρός, δικηγόρος, δικαστικός κτλ απαιτείται ένας μεγάλος αγώνας. Όχι πάντα, αλλά τις περισσότερες φορές σίγουρα ναι. Παρενθετικά, όσο αφορά τις εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, μπορούμε να ανακαλέσουμε στο μυαλό μας παραδείγματα από την εποχή που βρισκόμασταν στα μαθητικά θρανία. Θυμόμαστε παιδιά που πέτυχαν στις πανελλαδικές εξετάσεις χωρίς ούτε μία ώρα φροντιστηρίου και κατάφεραν να γίνουν επιστήμονες, μάλλον ισορροπημένοι οικογενειακά, έστω κι αν σήμερα νοσταλγούν τα νεανικά χρόνια που θυσίασαν για τον σκοπό τους. Σε γενικές γραμμές, όμως, για να κατακτηθούν τα ανώτερα κλιμάκια της ακακημαϊκής μόρφωσης καθώς και του πλουτισμού, θα πρέπει οι γονείς να έχουν οικονομική άνεση και, κυρίως, να πιέζουν το παιδί προς αυτήν την κατεύθυνση.

Πόσα απ’ τα παιδιά μας διαθέτουν το εσωτερικό κίνητρο να διακριθούν στα μαθήματα χωρίς την έξωθεν πίεση και χειραγώγηση; Ελάχιστα, επιτρέψτε μας να απαντήσουμε. Αλλά, ακόμη κι εκείνα τα λίγα παιδιά, πιθανότατα θα δουν το εσωτερικό τους κίνητρο να συντρίβεται στις συμπληγάδες πέτρες της εφηβείας και του εξετασιοκεντρικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Συνεπώς, απαιτούνται μεγάλες δόσεις πίεσης και ισχυρής πειθαρχίας σε ηλικίες που η φύση προτάσσει την ανεμελιά, το παιχνίδι και το φλερτ. Η τελευταία πρόταση αναδεικνύει, το δίχως άλλο, ένα σχήμα οξύμωρο του οποίου η συνέπεια μπορεί να είναι η διαστροφή που μετέπειτα θα απασχολήσει τα πρωτοσέλιδα. Διότι όταν καταπιέζεις ή θες να εξαφανίσεις μία αληθινή ανάγκη, είναι σα να της δίνεις χίλιες φορές μεγαλύτερη δύναμη! Είναι σα να προσπαθείς να εξαφανίσεις το νερό εξατμίζοντάς το. Στο τέλος θα γίνει σύννεφο και η καταιγίδα του θα ξεσπάσει πάνω στο κεφάλι το δικό σου μα κι αυτών που θα τύχει να βρεθούν κοντά σου…

Με ειλικρινές ενδιαφέρον απευθυνόμαστε προς τους φίλους γονείς που αναζητούν για τα παιδιά τους τη σχολειοποίηση, ήδη από το νηπιαγωγείο, καθώς και τα σχολεία που δίνουν τις περισσότερες φωτοτυπίες, για να τους θέσουμε το εξής εσωτερικό ερώτημα: Θέλουμε τα παιδιά μας να έχουν μία ισορροπημένη εξέλιξη ή θέλουμε να διακριθούν πάση θυσία; Ασφαλώς όλοι επιθυμούμε τα παιδιά μας να διακρίνονται και, όταν το κάνουν, καμαρώνουμε για κάτι που δε μας ανήκει. Πρέπει όμως, να είμαστε σε θέση να βλέπουμε πότε αυτή η διάκριση ανταποκρίνεται στην ψυχή του παιδιού μας, στο είναι του, και πότε το θλίβει.

Γι’ αυτή τη «μεγάλη βιασύνη» που παρατηρείται δε φταίνε μόνο οι γονείς και το πηγαίο ενδιαφέρον τους για την πρόοδο των παιδιών τους. Διαπιστώνουμε ότι στο Δημοτικό σχολείο, ένα σχολικό διάστημα που θα έπρεπε να αποτελεί χρόνο ξεγνοιασιάς και εύρεσης κλίσεων, η προπαίδεια έχει μετακινηθεί δύο τάξεις νωρίτερα απ’ όταν τη διδασκόμασταν εμείς στα σχολεία, ενώ γραμματικά φαινόμενα που μαθαίναμε στην Α γυμνασίου, διδάσκονται σήμερα στην Δ Δημοτικού! Γιατί αυτή η αυξημένη πίεση στα παιδιά μας; Γιατί αυτός ο φόρτος που αποδιώχνει το κέφι για τη σχολική διαδικασία και τη μάθηση; Μήπως αυτή η πρόωρη σχολειοποίηση «καίει» τα παιδιά μας πριν καν φτάσουν στα μέσα του Γυμνασίου; Τί τρέχουμε να προλάβουμε επιτέλους;

Μπορεί να μην υπάρχει εγχειρίδιο με την ένδειξη λάθος ή σωστό για ό,τι κάνουμε, αλλά υπάρχει, όμως, ένα ασφαλές μαξιλαράκι που το λένε «καρδιά». Είναι ο τρόπος που αισθανόμαστε για τα πράγματα. Όταν αισθανόμαστε καλά με τις πράξεις και τις αποφάσεις μας, τότε αυτές είναι, συνήθως, χρήσιμες. Όταν αφήνουμε το μυαλό να αποφασίζει βάσει συλλογισμού και ενάντια σε ό,τι αισθανόμαστε, τότε υπάρχουν πολλές πιθανότητες να γινόμαστε επιβλαβείς για εμάς ή για τους άλλους. Γι’ αυτό τα παιδιά είναι πάντοτε θαυμάσια! Διότι λειτουργούν με την καρδιά, ποτέ με το μυαλό! Ας μη μεγαλώνουμε τα παιδιά μας πριν την ώρα τους. Είναι ωραίο πράγμα να μπορεί κάποιος να τραγουδά με νόημα «Ευτυχώς που ξέχασα να μεγαλώσω»!

Γιάννης Βαρούχας