Πέμπτη 3 Οκτωβρίου 2024
25 C
Argostoli

kefaloniastatus@gmail.com

Εφημερεύοντα Φαρμακεία

spot_img

ΜΕΝΟΥ / ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Don’t Look Up, κράτα αποστάσεις!

Ηρώ Καλλιγά

Η ιστορία της ταινίας είναι χιλιοειπωμένη: Δυο επιστήμονες ανακαλύπτουν έναν τεράστιο κομήτη που είναι βέβαιο πως θα προσκρούσει στη γη αφανίζοντάς την. Το πολιτικό και μιντιακό σύστημα αρνούνται να δεχτούν την επιστημονικά τεκμηριωμένη πραγματικότητα και αντιμετωπίζουν την είδηση οπορτουνιστικά. Τα social media και οι χρήστες τους παρουσιάζονται να άγονται και να φέρονται από τον καταιγισμό της πληροφορίας και με παρόμοιο τρόπο, αρνούμενοι οποιοδήποτε φιλτράρισμα της είδησης, αποτυγχάνουν να κατανοήσουν τόσο την πληροφορία όσο και την ανακατασκευή της από το σύστημα.

Ο τρόπος που ξεδιπλώνεται η ιστορία είναι κωμικοτραγικός. Σκοπός της ταινίας, σε πρώτο τουλάχιστον επίπεδο, είναι να παρωδήσει την θεμελιώδη άρνηση να δούμε τα πράγματα όπως είναι και την συμπεριφορά που συνοδεύει μία τέτοια άρνηση. Ασκεί κριτική σε κυβερνώντες και κυβερνώμενους και την ωραιοποιημένη, επιφανειακή και πρόσκαιρη εκδοχή των πάντων.

Χόλυγουντ αντί για Πρόζακ: Η κουρασμένη καθημερινότητα και η ανάγκη για ψυχαγωγία

Τι βλέπω στο Don’t look up; Βλέπω μία “χολιγουντιανή ταινία” σε παραγωγή Νέτφλιξ (δεν ξεπήδησε δα και από τα σπλάχνα του ανεξάρτητου κινηματογράφου). Τι περιμένω από μία τέτοια ταινία; Μα σίγουρα  “χολυγουντιανούς” ηθοποιούς, ακριβή παραγωγή και εύληπτη σεναριακή ροή. Περιμένω κλισέ αλλά και γιατί όχι, ευχάριστες εκπλήξεις. Για να πω αν είναι μια καλή ταινία δεν θα την αντιπαραβάλω με Κισλόφσκι ή Λιντς. Δεν μπορώ να συγκρίνω το πιτόγυρο με βοδινό βουργουνδίας ή την κρέπα με πάπια α  λ’οράνζ. Να σοβαρευτούμε λίγο. Τώρα, το αν είναι καλή από αυτήν την άποψη, θα κριθεί από τα γούστα του θεατή, τις αναφορές του, την αισθητική του αλλά (κυρίως κατ’ εμέ) την ψυχική του διάθεση, την επιθυμία του για διασκέδαση, τη φάση του, την όρεξή του. Δεν βλέπουμε όλοι πάντοτε ταινίες για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, να αλλάξουμε τον κόσμο και άλλα τέτοια. Τις βλέπουμε για να χαλαρώσουμε, να ξεφύγουμε, να περάσουμε καλά.

Τα βαρύγδουπα: Η αντικαπιταλιστική οπτική και η κιμαδομηχανή του Κεφαλαίου

Υπάρχει όμως και εκείνη η οπτική που θέλει να τοποθετεί τις ταινίες και κάθε πολιτιστικό προϊόν στη σφαίρα μιας συγκεκριμένης κουλτούρας, πολιτικής συγκρότησης και τεχνοοικονομικής διάρθρωσης. Εδώ, κάθε αποτίμηση οφείλει να επεκτείνεται πέρα από το αντικείμενο της ταινίας, στην ταινία ως αντικείμενο. Μια τέτοια ματιά, δεν εξαντλείται απλώς στις ορέξεις και τις ανάγκες, αλλά ρίχνει φως στις γενικότερες επιδράσεις ενός συστήματος στη διαμόρφωση των αρχών που διέπουν τη ζωή, τις πράξεις που καθορίζουν την ταυτότητα καθενός και εν τέλει στο ίδιο το περιεχόμενο της επιθυμίας.

Βλέποντας την Don’t look up ο νους μου πήγε στην ταινία Wall-E, και η εξ’ αριστερών κριτική που ασκήθηκε στη δεύτερη πιστεύω πως μπορεί να εφαρμοστεί στην πρώτη (1). Η ταινία επιχειρεί να αφυπνίσει την οικολογική ευαισθησία των θεατών και να ασκήσει κριτική στην καταναλωτική κουλτούρα. Θα έλεγε κανείς ότι είναι μία αντικαπιταλιστική ταινία, γυρισμένη από μια μεγάλη εταιρία παραγωγής (που δεν είναι δα και μαλωμένη με το καπιταλιστικό σύστημα). Κι όμως, πολλοί θεατές (δεξιών μάλιστα φρονημάτων), κατηγόρησαν την παραγωγό εταιρεία (Disney/Pixar) για επίθεση στο ίδιο το κοινό. Και έχουν δίκιο. Αλλά η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Η ταινία ναι μεν ασκεί κριτική στους καταναλωτές, δηλαδή σε εμάς που την βλέπουμε και περνάμε ωραία, όμως ο σκοπός της κάθε άλλο είναι από το να μας μυήσει στον αντικαπιταλισμό ή τον αντι-καταναλωτισμό.

Γράφει ο Mark Fisher: “Ταινίες σαν το Wall-E παραδειγματίζουν αυτό που ο Robert Pfaller έχει ονομάσει “διαπαθητικότητα”, η ταινία είναι αντικαπιταλιστική για λογαριασμό μας, επιτρέποντάς μας να καταναλώνουμε με ασυδοσία” (2). Αυτό, λοιπόν, που μας χαρακτηρίζει ως θεατές, ως καταναλωτές και ως πολίτες της σύγχρονης ζωής, είναι η άρνηση: αρκεί να πιστεύουμε ότι κάτι είναι κακό για να το ξορκίσουμε, δεν απαιτείται να συμπεριφερόμαστε αναλόγως. Η πεποίθηση έχει καταπέσει στο επίπεδο της «τελετουργικής ή συμβολικής επεξήγησης» (σελ.12) απενοχοποιώντας τον κυνισμό της απάθειας. Η ταινία Wall-E μας βρίζει κανονικά και ωστόσο εμείς γουστάρουμε. Και ξέρετε γιατί; Γιατί μαλώνοντάς μας για τον άκρατο καταναλωτισμό και τη νωθρότητά μας και εμείς συμφωνώντας απόλυτα με αυτές τις κατηγορίες, μας δίνει free-pass στην αποχαύνωση.

Η κριτική αυτή, θα έλεγα ότι έχει εφαρμογή στην Don’t look up. Ας πάρουμε για παράδειγμα την κριτική των social media. Η ταινία παρωδεί όλους εμάς, τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Και εμείς κουνάμε το κεφάλι πάνω κάτω ή τρίβουμε το πηγούνι όλο σοφία, απόλυτα σύμφωνοι με την κριτική. Και αυτό αρκεί, γιατί όσο πιστεύουμε ότι τα social media δεν μπορούν να εξισωθούν με την πραγματική ζωή, ότι κομίζουν μία επίπλαστη πραγματικότητα, ότι δημιουργούν πλασματικές ταυτότητες, τόσο πιο απενοχοποιημένα μπορούμε να χτίζουμε τις περσόνες μας εκεί μέσα. Πεποίθηση και πράξη δεν χρειάζεται να συμβαδίζουν. Το ίδιο ισχύει και με την κατασκευή της πραγματικότητας και την παραπλάνηση των θεατών/ πολιτών από τα ΜΜΕ και όλο το πολιτικό λόμπι, στην ταινία. Στον βαθμό που ο κόσμος “ξέρει” για τη συστηματική παραπλάνησή του, μπορεί να βουτά απρόσκοπτα στην πραγματικότητα αυτή και να την αναπαράγει.

Γλυκόπικρο επιδόρπιο

Ε, λοιπόν, είναι εκείνη η «μεταμοντέρνα ειρωνική αποστασιοποίηση» που υποδεικνύουν τέτοιες ταινίες που τις καθιστά «άσχημες» όσο κι αν μας διασκεδάζουν. Η ασχήμια κρύβεται στην ικανότητά τους να ικανοποιούν την επιθυμία μας για διασκέδαση, χαλάρωση, συγκίνηση, μουδιάζοντάς μας κοινωνικοπολιτικά, αλέθοντάς μας σε μία μηχανή ουδετερότητας και απάθειας. Όπως λέει και ο Fisher: «Το να διεκδικήσουμε μία πραγματική πολιτική βούληση σημαίνει πρώτα απ’ όλα να αποδεχτούμε το άλεσμά μας από την ανελέητη κιμαδομηχανή του Κεφαλαίου στο επίπεδο της επιθυμίας» (σελ. 27), (3).

Σημειώσεις

1. Η ταινία παρακολουθεί την ιστορία ενός ρομπότ με το όνομα Wall-E που έχει σχεδιαστεί για να καθαρίζει τη γη. Η γη τώρα, είναι ένας μεγάλος σκουπιδότοπος, εγκαταλελειμμένη από τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί και ζουν μέσα σε ένα διαστημόπλοιο μια πολυτελή αλλά πλήρως αυτοματοποιημένη ζωή. Είναι όλοι παχύσαρκοι και μονίμως μπροστά σε μία οθόνη, τρώγοντας έναν περίεργο πολτό. Το αντικείμενο της ταινίας είναι ωραίο γιατί έχει ωραίο θέμα, πολύ όμορφα γραφικά, συγκινησιακές στιγμές, ωραία ροή, εύληπτο και επίκαιρο σενάριο.
2. Mark Fisher, Καπιταλιστικός ρεαλισμός, Υπάρχει άραγε εναλλακτική;, Futura, 2015, σελ 24
3. Το παραπάνω άρθρο, δεν φιλοδοξεί να νουθετήσει ούτε να σηκώσει το δαχτυλάκι σε κανέναν. Η γράφουσα λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι όλοι ζούμε υβριδικές και αντιφατικές ζωές, και ότι οι κόκκινες γραμμές μας είναι ρούχα μαζί που πλύθηκαν και έχουνε γίνει ροζ. Τόσο η Wall-E όσο και η Don’t look up είναι ταινίες που αξίζει κανείς να δει. Είτε γιατί θέλει απλώς να ξεσκάσει, είτε γιατί θέλει να μετρήσει τον βαθμό της ειρωνικής του αποστασιοποίησης για να δει πόσο αλεσμένος είναι.

ΠΗΓΗLeft.gr

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ