Εικόνα άρθρου: Jerry Apostolatos
ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ – Μέρος Δεύτερο
Γράφει ο Πάνος Σταθάτος – Παρεμβαίνει ο Πέτρος Πετράτος
Συνεχίζουμε σήμερα με το δεύτερο και τελευταία μέρος της πολύ ενδιαφέρουσας και αποκαλυπτικής αλληλογραφίας μεταξύ του Πάνου Σταθάτου και του Πέτρου Πετράτου. Αν κάποιος έχασε το πρώτο μέρος και επιθυμεί να το διαβάσει, μπορεί να κάνει κλικ ΕΔΩ
Π. Σταθάτος:
Οι πληθυσμοί στις δυτικές χώρες, λόγω και της χρόνιας εξάρτησής τους από χολυγουντιανού τύπου αντιλήψεις περί καλού και κακού, αφομοιώνουν αβίαστα μηνύματα που στοχεύουν στη κατασκευή συναίνεσης, όποτε κρίνεται απαραίτητο. Στην προκειμένη περίπτωση το κακό είναι ο απολυταρχισμός εκείνων των χωρών, που εναντιώνονται στη δημοκρατία και η δραστική δυνατότητα της Δύσης να το παρουσιάσει μέσω των επικοινωνιακών της διαύλων. Έχουν υπάρξει στο παρελθόν μεγάλοι διανοητές, όπως ο Νόαμ Τσόμσκι, που ανέλυσαν σε βάθος τη διαδικασία αυτή αλλά και την υποκρισία και την επιλεκτικότητα, αναλόγως των συμφερόντων, που παρατηρήθηκε σε πολεμικές συρράξεις στην υφήλιο καθ’ όλη τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, και ειδικά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν αποτελεί εξαίρεση η σημερινή κρίση και στο συνολικό ιστορικό της πλαίσιο είναι σταθερά εναρμονισμένη και ενταγμένη στο δυτικό αφήγημα, πίσω από το οποίο ξεδιπλώνεται η πραγματική σύγκρουση δυνάμεων και οικονομικών συμφερόντων.
Είναι παρ’ όλα αυτά εξαιρετικά δύσκολο να γίνει αντιληπτό αυτό σήμερα εξαιτίας της διαρκούς «μιντιακής» επιλεκτικής ενημέρωσης σε συνδυασμό με την στοχοποίηση της εσφαλμένης σκέψης, που απομακρύνεται από στερεότυπες αντιλήψεις, παρά το επιχείρημα της ελευθερίας της σκέψης στα δημοκρατικά καθεστώτα έναντι των απολυταρχικών μεθόδων απαγόρευσης και καταστολής. Για παράδειγμα, η άποψη ότι η πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία ενδεχομένως αποτελεί επιθυμητό πεδίο εκδήλωσης της σύγκρουσης των διεθνών δυνάμεων (παρότι είναι απολύτως καταδικαστέα η εισβολή της Ρωσίας και αποκλειστική της ευθύνη), αποτελεί μια θέση «εσφαλμένη» ακόμη και για τα φιλελεύθερα κράτη.
Τα πράγματα όμως γίνονται ξεκάθαρα με την επιβολή αυστηρών οικονομικών κυρώσεων από χώρες, όπως η Η.Π.Α., η Αυστραλία, η Ιαπωνία, η Βρετανία και η Ε.Ε. ως απάντηση στην εισβολή και με απώτερο στόχο την εξέγερση του ρωσικού λαού εναντίον της κυβέρνησης του Πούτιν. Με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και 32 χρόνια μετά το άνοιγμα του πρώτου καταστήματος McDonald στη Μόσχα, την 31η Ιανουαρίου του 1990, η δύση αποσύρεται μαζικά (βλ. Paypal, Facebook. Twitter, Netflix, McDonald’s, Coca-Cola, BP, Shell, απαγόρευση συναλλαγών μέσω του SWIFT, κλείσιμο εναέριου χώρου σε ρωσικές αεροπορικές εταιρείες, μέχρι και απόλυση ρώσων καλλιτεχνών σε διάφορους οργανισμούς στις δυτικές χώρες και μπαράζ ακυρώσεων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων του ρώσικου πολιτισμού). Παρά το δυσμενές και πρωτοφανές ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον για τη Ρωσία, δύσκολα μέσω των μέσων ενημέρωσης θα εντοπίσεις ποιες χώρες αρνήθηκαν να επιβάλλουν κυρώσεις. Το Μεξικό, αν και καταδίκασε την εισβολή, δεν προχώρησε στην επιβολή κυρώσεων, όπως επίσης η Βραζιλία και η Αργεντινή. Ουδετερότητα στο θέμα κρατούν επίσης η Κίνα, η Ινδία, χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, όπως και το Ισραήλ. Επιπλέον, είναι σίγουρο ότι οι κυρώσεις θα έχουν βαρύ μακροπρόθεσμο αποτύπωμα, όχι μόνο στην Ρωσία, αλλά και στις χώρες που τις επιβάλλουν. Δεν είναι, όμως, σίγουρο εάν επιτευχθεί αλλαγή πολιτικής και πτώση του Πούτιν ή, προς έκπληξη όλων, ενίσχυση και εδραίωση ενός αντι-δυτικού μπλοκ, που ενδεχομένως φτάσει και στην υιοθέτηση ενός νέου χρηματοοικονομικού συστήματος με ψηφιακά χαρακτηριστικά, ώστε να μην εξαρτάται από το δολάριο!
Μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελέσει ιστορική μετατόπιση της λειτουργίας της παγκοσμιοποίησης, η οποία ελέγχεται πρωτίστως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με έντονα χαρακτηριστικά απο-αποικιοποίησης ενός νέου πολυκεντρικού κόσμου. Για παράδειγμα στην περίπτωση του Αφγανιστάν οι Αμερικανοί, παρά την αποχώρησή τους, έχουν δεσμεύσει τα αποθεματικά της χώρας, που βρίσκονται στην κεντρική τράπεζα των Η.Π.Α., με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή την ολοκληρωτική κατάρρευση της κοινωνίας και τη λιμοκτονία του πληθυσμού. Πλέον σε μια πολυκεντρική νέου τύπου λειτουργίας της παγκοσμιοποίησης παύει και η δυνατότητα επιβολής μέτρων από τις δυτικές χώρες προκειμένου να επηρεάζουν την πολιτική και οικονομική δραστηριότητα κάθε χώρας μέσω του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Παγκόσμιας Τράπεζας, των Κεντρικών Τραπεζών και άλλων οργανισμών.
Π. Πετράτος:
Ο «πολυκεντρικός» ή «πολυπολικός» κόσμος είναι αποτέλεσμα των νέων ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και της διαφαινόμενης ανακατάταξης στο παγκόσμιο σύστημα. Επομένως, αυτή η νέα προοπτική της παγκοσμιοποίησης δεν μπορεί να αναμορφώσει τη διεθνή κατάσταση, δεν μπορεί να οδηγήσει σε εκδημοκρατισμό των διεθνών σχέσεων, δεν μπορεί λειτουργήσει θετικά και ευεργετικά για τους λαούς. Όσο κι αν μειωθεί η αμερικανική «ηγεμονία», όσο κι αν αυξηθεί ο παγκόσμιος ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της Κίνας και της Ρωσίας στις διεθνείς υποθέσεις, δεν είναι ικανές αυτές οι «αλλαγές» να δημιουργήσουν προϋποθέσεις σοβαρής αλλαγής. Και αυτό γιατί δεν αλλάζει η δομή των καπιταλιστικών κρατών, με συνέπεια να συνεχίζεται ο ανταγωνισμός, που θα οδηγεί σε τοπικές ή περισσότερο γενικευμένες στρατιωτικές συγκρούσεις.
Π. Σταθάτος:
Οι συνέπειες θα έχουν τεκτονικές αλλαγές στο κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο δόγμα του Ρήγκαν και της Θάτσερ, της Σχολής του Σικάγου και του διάσημου οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν, πάνω στο οποίο βασίζονται οι δημοκρατικές μας ελευθερίες σήμερα και που χαρακτηρίζεται εν συντομία από περισσότερη ελεύθερη αγορά και λιγότερο κράτος. Υπό αυτή τη σκοπιά οφείλουμε να σκεφτούμε το επιβαλλόμενο δίπολο Δημοκρατίας εναντίον Απολυταρχισμού.
Π. Πετράτος:
Χρήσιμο είναι στο σημείο αυτό να ειπωθεί ότι η πρακτική της «περισσότερης ελεύθερης αγοράς και [του] λιγότερου κράτους» σχετίζεται με τη λεγόμενη «εταιρειοποίηση» του κράτους, δηλαδή το πέρασμα της αγοράς σε συλλογικές νομικές οντότητες (εταιρικές συμμαχίες, επιχειρηματικοί όμιλοι, καρτέλ), χωρίς όμως να μειώνεται η ισχύς της κρατικής γραφειοκρατίας, η οποία εξακολουθεί να ρυθμίζει τους κανόνες λειτουργίας και να υποστηρίζει την ιδιωτική πρωτοβουλία. Με την «εταιρειοποίηση» πρωταρχικό καθήκον των κρατών, σύμφωνα με τον Ν. Τσόμσκι, είναι η κοινωνικοποίηση του ρίσκου και του κόστους και η ιδιωτικοποίηση της ισχύος και του κέρδους. Αυτές, εξάλλου, οι οικονομικές τάσεις προωθήθηκαν από τα δόγματα του Ρηγκανισμού και του Θατσερισμού. Γι’ αυτό λοιπόν ας είμαστε αρκετά επιφυλακτικοί – και από αυτήν την άποψη – απέναντι στους θιασώτες «του λιγότερου κράτους», γιατί «το μάρμαρο το πληρώνει» ο λαός.
Π. Σταθάτος:
Η ιστορική αυτή μετατόπιση σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές αλλαγές της νέας ψηφιακής εποχής, των κρίσιμων οικονομικών μεγεθών, όπου το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν των Η.Π.Α. είναι 21 τρισεκατομμύρια δολάρια ενώ της Κίνας είναι περίπου 14 τρισεκατομμύρια δολάρια με προοπτική να γίνει η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου σε βάθος δεκαετίας, κάνει την σύγκρουση στην Ουκρανία μικρό μόνο μέρος ενός τεράστιου οικονομικού πολέμου. Στον αντίποδα, υπάρχει και η άποψη ότι η αστική τάξη είναι ήδη παγκοσμιοποιημένη, η ιστορία έχει ουσιαστικά τελειώσει και επομένως οι συγκρούσεις αυτές είναι ενδημικού χαρακτήρα του χρηματιστηριακού συστήματος και ελάσσονος σημασίας σε επίπεδο γεωγραφικής προτίμησης, ψηφιακής πρωτοπορίας και παρακμής κάποιων χωρών στο ευρύτερο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού.
Πάντως, η επίκληση στο συναίσθημα, είτε αφορά την εξουδετέρωση του φασισμού ή την προάσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών, υποκρύπτει το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση έχει μετατραπεί σε ομάδες ισχυρών κρατών με τους δορυφόρους τους, οι οποίες ανταγωνίζονται με όλα τα διαθέσιμα μέσα για την κατανομή του παγκόσμιου πλούτου. Το τέλος της ιστορίας, που οραματίστηκε ο Φ. Φουκουγιάμα με την αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης, αποδείχθηκε πρόσκαιρη και επιπόλαιη τοποθέτηση και η παγκοσμιοποίηση ενός κοινωνικού μοντέλου φιλελευθερισμού βρήκε ανυπέρβλητα εμπόδια στην επιδίωξη παγκόσμιας ισχύος των μερών, αλλά και στην άκαρπη προσπάθεια για μια πιο δίκαιη διεθνή τάξη. Η στήριξη του Τρίτου Κόσμου, η σχέση μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών στην υφήλιο, η αποαποικιοποίηση και πολιτική ανεξαρτησία αναπτυσσόμενων χωρών στην Ασία, την Αφρική και την Λατινική Αμερική, επισκιάστηκε από την οικονομική εξάρτηση μιας ραγδαίας μεταβαλλόμενης ιεραρχικής παγκόσμιας τάξης, παραπέμποντας, όσο ποτέ, στις καλένδες μια πραγματικά εναλλακτική επιλογή που προτάσσει τη δικαιοσύνη και την αληθινή οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανεξαρτησία.
Π. Πετράτος:
Έχει την ιστορική και πολιτική της σημασία η γνώση της πορείας και του αγώνα των λαών του Τρίτου Κόσμου για την αποτίναξη της αποικιοκρατίας. Η αποικιοκρατία ήταν μια έκφανση του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Τα ανεπτυγμένα κράτη της Δυτικής Ευρώπης στην προσπάθειά τους να βρουν νέα εδάφη για άντληση πλουτοπαραγωγικών πηγών και νέες αγορές για τα εμπορεύματά τους μετατράπηκαν σε αποικιοκρατικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (παραμονές των δύο Παγκόσμιων Πολέμων) το 85% της επιφάνειας της γης να το αποτελούν τα αποικιακά εδάφη σε Αφρική, Ασία και Κεντρική και Νότια Αμερική μαζί με τις ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις. Οι Ευρωπαίοι «πολιτισμένοι» αποικιοκράτες με το ιδεολόγημα της «ανωτερότητας της λευκής φυλής» και της «υποχρέωσης του λευκού ανθρώπου να εκπολιτίσει τους βαρβάρους» δημιούργησαν ένα βρώμικο πλέγμα φυτειών, ορυχείων, βιομηχανιών, τραπεζών, χρυσοθήρων, τυχοδιωκτών και ιεραποστόλων που καταλήστευσαν εδάφη και λαούς, που ποδοπάτησαν ανθρώπους και πολιτισμούς. Και συνέθεσαν αυτό που ονομάστηκε ιμπεριαλισμός. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σηματοδότησε την αρχή του τέλους στο δρόμο προς την αποαποικιοποίηση. Ινδοί, Φιλιππινέζοι, Βιετναμέζοι, Κουβανοί, Αλγερινοί, Ανγκολέζοι κ.λπ. έσπαγαν ο ένας μετά τον άλλο τα αποικιακά δεσμά. Αναπτύχθηκε ένα παγκόσμιο δυναμικό κίνημα αλληλεγγύης υπέρ του εθνικοαπελευθερωτικού-αντιαποικιακού αγώνα, τον οποίο ενίσχυε και η ΕΣΣΔ, η οποία εξάλλου και για ιδεολογικούς λόγους ήταν αντίθετη προς το αποικιακό φαινόμενο και γενικότερα τον ιμπεριαλισμό. Πολλαπλασιάστηκαν τα ανεξάρτητα κράτη στον ΟΗΕ. Τα προβλήματα βέβαια της ανεξαρτησίας και της εθνικής κυριαρχίας δεν έχουν λυθεί οριστικά, καθώς η νεοαποικιοκρατία επανακάμπτει με νέες μορφές…
Π. Σταθάτος:
Τη σημερινή ημέρα είναι ευκολότερο να φανταστεί κάποιος το τέλος του κόσμου από έναν κομήτη, εξωγήινο είδος ή την έλευση μιας νέας εποχής των παγετώνων παρά το τέλος του καπιταλισμού (ειρήσθω εν παρόδω, η λέξη «καπιταλισμός» είναι σχεδόν άγνωστη μεταξύ των νέων, καθώς το σύστημα τείνει να αποβάλλει αρνητικούς χαρακτηρισμούς που το καθιστούν ένοχο). Είναι ευκολότερο να φανταστεί έναν νέο κατοικήσιμο πλανήτη αντί μιας δικαιότερης κοινωνίας και με τον ίδιο τρόπο είναι ευκολότερο να πολεμήσει για την ειρήνη στο πλευρό μιας υπερδύναμης, αντί μέσω μιας παγκόσμιας φιλειρηνικής κινητοποίησης. Είναι βολικότερο να φανταστούμε τον Ζελένσκι φιλειρηνιστή ή αντιφασίστα τον Πούτιν, διότι είναι βολικότερο να παπαγαλίσουμε την πληροφορία που μας δίνεται, ως εμφυτευμένη πλέον πεποίθηση.
Ευχαριστούμε θερμά τον Πάνο Σταθάτο και τον Πέτρο Πετράτο γι’ αυτήν τη σημαντική προσφορά τους στη δημόσια συζήτηση η οποία αγκαλιάστηκε με μεγάλο ενδιαφέρον από τους αναγνώστες μας.
